Υπάρχουν πολλές λαϊκές εκφράσεις για να περιγράψουν τον θυμό: έκρηξη θυμού, έσκασε από τον θυμό του, τον έπνιξε ο θυμός του, έγινε μπαρούτι, έβγαλε καπνούς από τα αυτιά του, κ.ά. Όλες τους όμως δηλώνουν μια έντονη δυναμική που τελικά μοιάζει να βασανίζει τον θυμωμένο άνθρωπο: εκρήγνυται, σκάει, πνίγεται, καπνίζει…
Ο θυμός συγκαταλέγεται στα έξι βασικά συναισθήματα (τα υπόλοιπα είναι η χαρά, η λύπη, ο φόβος, η έκπληξη και η αηδία) και όπως συμβαίνει με όλα τα συναισθήματα έτσι κι αυτός αποτελεί μια φυσιολογική ανθρώπινη αντίδραση που μπορεί να προκληθεί από την αντίληψη κάποιας απειλής, προσβολής, αδικίας και ματαιωμένης προσδοκίας. Είναι υγιές το να νιώθουμε και να εκφράζουμε τον θυμό μας ιδιαίτερα αν αυτός είναι ένας τρόπος να αποκαταστήσουμε κάποια αδικία. Ανθυγιεινή είναι η οργισμένη έκρηξη και η μεγάλη δυσαναλογία ερεθίσματος και θυμού.
Είναι γνωστή η έκφραση “μαζεύει μέχρι που θα εκραγεί σαν ηφαίστειο”. Είναι εύστοχη η παρομοίωση του καταπιεσμένου θυμού με ενεργό ηφαίστειο μιας και η συναισθηματική εκτόνωση αυτής της συσσωρευμένης οργής θα γίνει ξαφνικά, απότομα και βίαια προκειμένου να αποφορτιστεί. Είναι επίσης γνωστή η έκφραση “θυμώνει με το παραμικρό” προκειμένου να αναφερθούμε σε κάποιον που οργίζεται χωρίς να υπάρχει σοβαρός λόγος δηλαδή για το τίποτα. Και στις δύο περιπτώσεις το πρόβλημα δεν είναι ο θυμός αλλά η διαχείρισή του.
Όπως συμβαίνει με όλα τα αρνητικά συναισθήματα έτσι και ο θυμός όταν συσσωρεύεται σε κάποια στιγμή θα απαιτήσει να ξεσπάσει προκειμένου να ανακουφισθεί προσωρινά. Το συναισθηματικό φορτίο έτσι μετατίθεται από το εσωτερικό στο εξωτερικό με επιθετικές αντιδράσεις, λεκτικές ή και σωματικές (εναντίον άλλων ή και του ίδιου του εαυτού) και με καταστροφές αντικειμένων. Είναι επίσης πιθανό ένα τέτοιο ξέσπασμα να μας οδηγήσει σε παρακινδυνευμένες καταστάσεις π.χ. υπερβολική ταχύτητα με το αυτοκίνητο. Το ερώτημα είναι αν η ένταση του θυμού είναι τόση ώστε να αναστέλλει (εξαφανίζει) την αντίληψη του κινδύνου ή αν αντιθέτως αποζητά αυτόν τον κίνδυνο; Όποια κι αν είναι η απάντηση στην κάθε περίπτωση, το κοινό δεδομένο είναι οι (αυτό)καταστροφικές συνέπειες.
Ένας τρόπος για να αποφευχθούν τέτοιες εκρήξεις είναι η αναζήτηση περισσότερων και συχνότερων ευκαιριών υγιούς έκφρασης του θυμού με στόχο την αποδόμηση του αντί της συσσώρευσής του. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, το άτομο πρέπει σιγά – σιγά να αναγνωρίζει όσα τον θυμώνουν και να μην τα προσπερνάει ή “μαζεύει” αλλά να τα αντιμετωπίζει. Αυτή η συνειδητή επεξεργασία των “εκνευριστικών” ερεθισμάτων με τον καιρό μπορεί να καταλαγιάσει συνολικά την ασυνείδητη-εκρηκτική οργή και να οδηγήσει σε άλλες – πιο κατάλληλες και πετυχημένες – αντιδράσεις.
Από την άλλη, ένας άνθρωπος που είναι συνεχώς θυμωμένος και μάλιστα με την παραμικρή αφορμή δεν σημαίνει ότι είναι έτσι γιατί αποφεύγει να καταπιέσει τον θυμό του. Μάλλον φαίνεται ότι ο θυμός του καταπιέζει κι αυτόν αλλά και τους γύρω του. Το συναισθηματικό μονοπώλιο της οργής – έχοντας αφαιρέσει χώρο από τα υπόλοιπα συναισθήματα – εκφράζει στην ουσία την ναρκισσιστική απογοήτευση του ατόμου για τις ανικανοποίητες ανάγκες του. Τούτη η αδυναμία ικανοποίησης των εσωτερικών αναγκών πηγάζουν συνήθως από χαμηλή αυτοεκτίμηση και απόρριψη. Η αναγνώριση αυτής της απόρριψης και η επανόρθωση της μέσω της αναδιαμόρφωσης της αυτοεκτίμησης του ατόμου, θα συμβάλλουν καταλυτικά στο να χάσει χώρο ο θυμός μιας και η αυτογνωσία που θα προκύψει θα επιτρέψει στο άτομο να νιώσει τελικά ικανοποίηση και το αίσθημα ευχαρίστησης που συνεπάγεται.
Ο θυμός αποτελεί ένα παρεξηγημένο συναίσθημα. Πράγματι οι συνέπειές του μπορούν να είναι τρομερές. Είτε προσωρινά είτε σε βάθος χρόνου. Το άτομο κινδυνεύει να απομονωθεί ή άλλα άτομα κινδυνεύουν από την οργή του. Συχνά συνοδεύεται από τύψεις κι ενοχές του ατόμου για τη θυμωμένη του αντίδραση σε συνδυασμό με την απογοήτευση, αγανάκτηση, φόβο ή λύπη που προκαλεί στους άλλους. Η παρεξήγηση στην ουσία δεν βρίσκεται στο συναίσθημα καθεαυτό αλλά στον τρόπο έκφρασης και διαχείρισής του. Δεν είναι ανάγκη να γίνεται λοιπόν ένα απαγορευμένο συναίσθημα που είναι κακό να υπάρχει αλλά οφείλουμε να αποδεχτούμε την ύπαρξή του και να του αναγνωρίσουμε τον χώρο που του αρμόζει σε κάθε περίσταση, ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο.
Λέξη – κλειδί η κατανόηση. Αφενός το θυμωμένο άτομο να κατανοήσει την κύρια αιτία της οργής του ανεξάρτητα από την αφορμή. Η ψυχοθεραπεία θα βοηθήσει σε αυτό. Αφετέρου ο περίγυρος να κατανοήσει το θυμωμένο άτομο και να του δώσει χώρο να εκφρασθεί κρατώντας μια ενεργητική αλλά ψύχραιμη στάση.
Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι ο θυμός μπορεί να προκαλείται από σοβαρές αιτίες που πράγματι απειλούν ή αδικούν το άτομο. Σε μια τέτοια περίπτωση, μπορεί να αποτελέσει σημαντική κινητήρια δύναμη για την εξάλειψη της απειλής ή την αποκατάσταση της αδικίας. Άλλωστε όπως λέει και ο λαός “και ο άγιος φοβέρα θέλει”.
Περισσότερες πληροφορίες για την Μαρία Μάρκου, πατήστε εδώ
