“Επιθετικότητα ή Ζωηράδα”: Οι λέξεις αλλάζουν τη στάση των γονέων… από την Εφη Νικολοπούλου

Η μητέρα στο σπίτι:

«Όχιιιι …Γιάννηηηη… μην το κάνεις! Μα καλά γιατί χτύπησες πάλι τον αδερφό σου και κλαίει; Γιατί πάντα επαναλαμβάνεις αυτή τη λάθος συμπεριφορά, είσαι επιθετικός και δε με ακούς καθόλου; Ο μπαμπάς και η μαμά δε σε αγαπάνε καθόλου»!

ΑΝ όμως Η ΜΗΤΕΡΑ ΕΛΕΓΕ:

«Γιάννη …πάω στην κουζίνα να ετοιμάσω το βραδινό μας! Παίξε ήρεμα με τον αδερφό σου!  Σας έχω πολύ εμπιστοσύνη! Ξέρω ότι μπορείτε να παίξετε πολύ καλά μεταξύ σας και εγώ με το μπαμπά χαιρόμαστε πολύ γι’ αυτό! Μπράβο… αγόρια μου»!

Tip: Υπάρχει διαφορά στη συμπεριφορά των παιδιών όταν οι γονείς εκφράζονται με θετικό τρόπο.

Η επιθετική συμπεριφορά  είναι φυσικό να παρουσιαστεί σε κάποια περίοδο της ζωής του παιδιού γιατί αποτελεί στάδιο υγιούς έκφρασης. Η θετική επιθετική στάση του παιδιού του δίνει τα ερεθίσματα για την ανεξαρτητοποίηση και τη συλλογή γνώσεων.

Η αρνητική επιθετικότητα, που εκφράζεται με βίαιο, εχθρικό και καταστροφικό τρόπο είναι που προβληματίζει περισσότερο τους γονείς και εκδηλώνεται άλλοτε στο σπίτι και άλλοτε στο σχολείο. Κάποια από τα βασικά χαρακτηριστικά των παιδιών που θεωρούνται επιθετικά είναι ότι είναι ανυπάκουα, πεισματάρικα, ευερέθιστα, απρόβλεπτα, προκλητικά, αρνητικά αντιδραστικά προς όλους, ισχυρογνώμονες, με έντονες εκρήξεις θυμού-οργής. Όλα τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα να  δημιουργούνται προβλήματα στις σχέσεις τους με τη νηπιαγωγό, τα μέλη της οικογένειας αλλά και στο γενικότερο πλαίσιο των διαπροσωπικών σχέσεων.

Η επιθετικότητα μπορεί να αποτελεί προϊόν μάθησης, μέσω αλληλεπίδρασης με το άμεσο και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Αυτή η « ενόρμηση» αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της φυσιολογική λειτουργίας του ατόμου που εκδηλώνεται με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με την ηλικία, το πολιτισμικό πλαίσιο και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε ατόμου (ιδιοσυγκρασία). Προσεγγίζοντας το ζήτημα εξελικτικά , το βρέφος του 1^ου χρόνου στρέφει την επιθετικότητα του προς τη μητέρα και τον εαυτό του. Τα παιδιά του 2^ου -3^ου έτους επειδή έχουν την τάση της ανεξαρτητοποίησης, αυτονόμησης και επιβεβαίωσης εκφράζουν έντονες αντιδράσεις αντίθεσης, άρνησης, ανυπακοής και θυμού προς τους ενήλικες. Στο 3^ο -4^ο έτος οι μεγάλες συγκρούσεις προκύπτουν ανάμεσα στα αδέρφια και τους συνομηλίκους έχοντας ως αφορμή την κοινή διεκδίκηση ενός αντικειμένου ή ακόμα και προσώπου (κατά κανόνα τη μητέρα). Μετέπειτα η επιθετικότητα σωματοποιείται με χειρονομίες ως ένδειξη δύναμης και υπεροχής ή λεκτικοποιείται με άσεμνες εκφράσεις ως ένδειξη υπεροχής στις σχέσεις αλληλεπίδρασης με τους ομηλίκους.

Σύμφωνα με την ανάπτυξη του παιδιού η επιθετικότητα εκτονώνεται είτε μέσα από την σχολική επίδοση είτε μέσα από αθλητικές δραστηριότητες.

Αίτια εκδήλωσης της επιθετικής συμπεριφοράς

1. Βιολογικοί παράγοντες (ειδικές περιπτώσεις)
2. Περιβαλλοντικές συνθήκες-οικογενειακό περιβάλλον. Όταν οι γονείς, ως πρότυπα μίμησης συμπεριφέρονται βίαια μεταξύ τους ή προς τα παιδιά τότε τα παιδιά αδυνατούν να ελέγξουν τη συμπεριφορά τους.
3. Ασταθείς οικογενειακές-γονεικές σχέσεις με διαρκείς αλλαγές
4. Αδυναμία αποδοχής της ματαίωσης-απόρριψης (κυρίως στις ομάδες ομηλίκων).
5. Άμεση έκθεση των παιδιών στην τηλεοπτική βία με τακτική παρακολούθηση βίαιων προγραμμάτων. Το παιδί ταυτίζεται με τον επιθετικό ήρωα και ζει μαζί του βίαιες πράξεις, τις παρατηρεί και τις μιμείται.
6. Ενίσχυση της επιθετικής συμπεριφοράς γίνεται και μέσω της ανάγνωσης εντύπων και περιοδικών που προβάλλουν επιθετικά πρότυπα.
7. Ανατροπή κοινωνικών αξιών (έλλειψη σεβασμού, αγάπης, συντροφικότητας, κ.α)
8. Κοινωνική αποξένωση με έντονο το στοιχείο της αποκλειστικότητας-μοναδικότητας του παιδιού.

Επιθετικότητα  ή ζωηράδα στο σχολείο σε νηπιακή ηλικία

Οι συγκρούσεις στο σχολικό πλαίσιο αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας στο νηπιαγωγείο. Οι ισορροπίες είναι τόσο λεπτές ανάμεσα στα παιδιά αυτής της ηλικίας που η κάθε νηπιαγωγός στοχεύει στην άμβλυνση της επιθετικότητας.

Τα παιδιά σε αυτή την ηλικιακή ομάδα ζουν με ενθουσιασμό και φαντασία αλλά και με νεύρα. Δεν επιτρέπουν το λάθος στον εαυτό τους, δεν δέχονται από τους συμμαθητές τους να χειρονομούν πάνω τους καθώς αυτό τους ενοχλεί ιδιαίτερα. Το σώμα τους είναι κάτι ανυπέρβλητο – μοναδικό,  και το όριο ξεπερνιέται ακόμα και με το άγγιγμα.

Η επιθετικότητα στη συγκεκριμένη περίοδο εκφράζεται διαφορετικά στα δυο φύλα. Τα αγόρια είναι έντονα, άμεσα και επιδεικνύουν τις δυνάμεις τους και εμπλέκονται σε καβγάδες. Αντίθετα τα κορίτσια επιδεικνύουν εσωστρέφεια ακόμα και αν εκδηλώνουν επιθετική συμπεριφορά και προτιμούν να το δείχνουν με έμμεσο τρόπο χρησιμοποιώντας λεκτική ειρωνεία ή εμφανή αποστροφή σε ότι δεν τις αρέσει και βέβαια έντονα παράπονα στη νηπιαγωγό. Συμπερασματικά , η επιθετικότητα έχει χαρακτήρα αρσενικό και ενοχοποιεί τα αγόρια τα οποία λειτουργώντας με στόχο ή χωρίς χαρακτηρίζονται «επιθετικά». Για παράδειγμα « Ο Νικόλας στα διαλείμματα ανεβαίνει στο δέντρο του κήπου και του αρέσει να πηδάει από ψηλά» vs  « Ο Δημήτρης θυμώνει με τον Λευτέρη γιατί την ώρα του ελεύθερου παιχνιδιού δεν έπαιξαν αρμονικά και την ώρα της διαφωνίας ο Δημήτρης πέταξε το αυτοκινητάκι στο κεφάλι του Νικόλα. Ευτυχώς δεν τον πέτυχε!»

Tip: Η αξιολόγηση μιας συμπεριφοράς ως επιθετική κρύβει το υποκειμενικό στοιχείο, όμως κατά κανόνα η επιθετική συμπεριφορά έχει ως στόχο να προκαλέσει πόνο προκαλώντας τραυματισμό ή μη.

Tip: Το ζωηρό παιδί βιώνει με ένταση τις καταστάσεις της καθημερινότητας και είναι ενθουσιώδες, θορυβώδες, δημιουργικό και πληθωρικό. Αναγνωρίζεται εύκολα!

«Τι θα γινόταν όμως αν αντιμετωπίζονταν τα επιθετικά- ζωηρά παιδιά με θετικούς χαρακτηρισμούς»;

 

Tip: Η αλλαγή στο λεξιλόγιο των παρατηρήσεων είναι αποτελεσματική όχι μόνο για τους γονείς ή εκπαιδευτικούς που αναγνωρίζουν και θετικά στοιχεία στις πράξεις των παιδιών αλλά είναι και πιο ευεργετικό για την ψυχολογία του ίδιου του παιδιού, γιατί έτσι τους παρέχεται η δυνατότητα να αναπτύξουν μια υγιή αίσθηση αυτοεκτίμησης. Αλλάζοντας την οπτική γωνία είναι πιο εύκολο να αναγνωριστούν τα χαρίσματα των παιδιών!

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την Εφη Νικολοπούλου, πατήστε εδώ

Σχετικά άρθρα:

–Τι Σημαίνει Ποιοτικός Χρόνος με το Παιδί μου; από την Έφη Νικολοπούλου

–Τα παιδιά αναζητούν την αυτονομία τους, από την Έφη Νικολοπούλου

–Τα παιδιά δεν έρχονται με οδηγίες χρήσης, από τη Νέτη Φίλια

–Όχι τα παιδιά στη γυάλα, για να μην πέσουν θύματα εκφοβισμού