από τον Γιώργο Μαθιουδάκη–Landscape Architect and Urban Designer*
Ο Εθνικός Κήπος αλλάζει! Ναι αυτό και να είναι μια πολύ σημαντική είδηση για τους Αθηναίους αλλά και τους περιπλανώμενους επισκέπτες, μιας Αθήνας που τον τελευταίο καιρό αναζητά φυσαλίδες οξυγόνου μέσα από τα πολυώροφα κτίρια από μπετόν και γυαλί.
Η πρωτοβουλία του οργανισμού NEON και με την σύμπραξη του Γάλλου κηποτέχνη Louis Benech και του Ελληνικού Γραφείου Doxiadis+, έχει σαν σκοπό την κατά κάποιο τρόπο αναβίωση του κήπου, που δυστυχώς τα τελευταία χρόνια μοιάζει να είναι εγκαταλελειμμένος, μέσα από μια σειρά ήπιων φυτοτεχνικών παρεμβάσεών καθώς και περιοδεύουσες αλλά και μόνιμες καλλιτεχνικές εκθέσεις στους εξωτερικούς του χώρους στα πρότυπα του εξωτερικού.
Όμως ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή και να δούμε ποιος είναι ο συγκεκριμένος κήπος που βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας. Ο Εθνικός Κήπος αποτελεί ένα πάρκο συνολικής έκτασης 155 στρεμμάτων και προσθέτοντας τον κήπο του Ζαππείου, επιφάνειας 130 στρεμμάτων, βρισκόμαστε μπροστά σε έναν πνεύμονα πρασίνου 285 στρεμμάτων. Βέβαια μέχρι το 1974 τον αποκαλούσαν Βασιλικό Κήπο, παρόλο που από το 1927 έχει μετονομαστεί σε Εθνικό από το 1927 κατά την περίοδο της αβασίλευτης δημοκρατίας, καθώς αποτελούσε κομμάτι της βασιλικής κατοικίας.
Ο Φρειδερίκος Γκαίρτνερ, αρχιτέκτονας των ανακτόρων, οριοθετεί το 1836 μια έκταση 500 στρεμμάτων συνολικά για τον βασιλικό κήπο, όμως το σχέδιο αυτό αναθεωρείται το 1839 από τον μηχανικό Χόχ καθώς απέκλειε τον δρόμο Αθήνας-Κηφισίας. Φυτεύονται συνολικά 15000 καλλωπιστικά φυτά που μεταφέρονται από την Γένοβα, καθώς επίσης και αυτοφυή είδη της ελληνικής χλωρίδας που μετέφεραν από το Σούνιο και την Εύβοια ο γεωπόνος Φρειδερίκος Σμίτ. Τα τέσσερα πέμπτα από τα περίπου 500 είδη των φυτών του Εθνικού Κήπου είναι ξένης προέλευσης, με κυριότερο προμηθευτή τον οίκο F. Burdin στο Μιλάνο. Το ιστιοφόρο «Φοίνιξ» μετέφερε 15.000 φυτά από τη Γένοβα. Η Σπάρτη δώρισε 300 μοσχεύματα οπωροφόρων και η Εύβοια έστειλε μεγάλη ποικιλία φυτών. Παράλληλα με τις φυτεύσεις και βάση σχεδίων ξεκίνησαν να χαράσσονται και οι πρώτοι διάδρομοι, να κατασκευάζονται και να τοποθετούνται τα πρώτα pavilions, να δημιουργούνται οι πρώτες διαδρομές, αλέες, με ψηλά δένδρα, οι λιμνούλες , οι πέργκολες με τα αναρριχώμενα φυτά και να εμπλουτίζεται ο κήπος με διάφορων ειδών ζώα ώστε να δημιουργηθεί ένα πλήρες οικοσύστημα.
Στα χρόνια που ακολούθησαν φυτεύτηκαν πάρα πολλά είδη φυτών που ήρθαν από το εξωτερικό κατάλληλα σαφώς και εύκολα προσαρμόσιμα στο αττικό κλίμα. Στη βλάστηση του Εθνικού Κήπου περιλαμβάνονται τόσο χαρακτηριστικά μεσογειακά είδη, όσο και πολλά ξένα, κάποια από τα οποία υπάρχουν μόνο εδώ και πουθενά αλλού στην Ελλάδα. Στο σύνολό τους σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 1981 στον Κήπο, καταγράφηκαν περίπου 7.000 δένδρα, 40.000 θάμνοι και άλλα φυτά, που ανήκαν σε 519 είδη και ποικιλίες. Από αυτά, 102 ήταν αυτοφυή ελληνικά (Κουτσουπιές, Πικροδάφνες, Χαρουπιές κ.ά.), ενώ κάποια άλλα προέρχονται από όλες τις ηπείρους. Οι περίφημες Ουασινγκτόνιες, οι Καζουαρίνες της Αυστραλίας, οι κινέζικοι Αείλανθοι, οι Φυτολάκκες, οι Στερκούλιες δίνουν στο πάρκο μια εξωτική όψη.
Οι παλιές Γιούκες αλλά και οι Ουασιγκτόνιες – φοινικοειδές με παλαμοειδή φύλλα που ονομάσθηκε έτσι προς τιμήν του πρώτου προέδρου των ΗΠΑ Τζ. Ουάσινγκτον- οι οποίες συγκροτούν την εντυπωσιακή δεντροστοιχία της εισόδου Β. Αμαλίας και έχουν ύψος περίπου 25μ. Στα φυτά που είναι άμεσα συνδεδεμένα με την ιστορία του Κήπου καθώς υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια, ανήκουν οι αιωνόβιες Αρίες, οι Καζουαρίνες, τα Οριζοντιόκλαδα και Ορθόκλαδα Κυπαρίσσια, οι Κανάριοι Φοίνικες και άλλα. Στον κήπο λειτουργεί επίσης και παιδική βιβλιοθήκη η οποία όταν ξεκίνησε, στα ράφια της είχε μόνο 1.500 βιβλία, ενώ σήμερα ξεπερνούν τα 6.000. Το αρχικό σπιτάκι χτίστηκε το 1848 και στέγασε το γραφείο-ησυχαστήριο του Γάλλου κηποτέχνη Μπαρώ.
Ο κήπος σαν πάρκο είναι σχεδιασμένος με βάση τα αγγλικά αναγεννησιακά πρότυπα. Στις δεκαετίες 1970 και 1980 ο κήπος είχε έναν μικρό ζωολογικό κήπο με λύκους, αίγαγρους, πουλιά ακόμα και λιοντάρια που στα παιδικά μάτια φάνταζαν σαν την τέλεια εκδρομή.
Σήμερα ο κήπος αποτελεί το πιο σημαντικό κομμάτι πρασίνου στην Αθήνα που ενδείκνυται για περπάτημα, για τρέξιμο, για την μελέτη και παρατήρηση των διαφορετικών ειδών φυτών, για χαλάρωση, για κοινωνικές συνευρέσεις αλλά και για κυριακάτικο πικ-νικ. Στην πρόταση που έχει εγκριθεί για την αναβίωση του κήπου περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων η φύτευση 24 δένδρων και 7068 φυτών γεγονός που έχει σαν στόχο να δώσει ζωή σε σημεία του κήπου που ήταν παραμελημένα αλλά και να δημιουργήσει ενδιαφέροντες χώρους κατά την διάρκεια των τεσσάρων εποχών.
Ο Εθνικός Κήπος είναι ο πρώτος οργανωμένος χώρος διακοσμητικού πρασίνου της Νεότερης Ελλάδος, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί και ως Ιστορικός τόπος και για αυτό οφείλουμε να τον σεβόμαστε αλλά πάνω από όλα να τον χαιρόμαστε!
*Για περισσότερες πληροφορίες και για να επικοινωνήσετε με τον κ. Μαθιουδάκη, πατήστε εδώ
