Όλοι μας σε κάποια φάση της ζωής μας αποκτήσαμε μία συνήθεια την οποία, μετά από ένα διάστημα, αναρωτηθήκαμε πώς στην ευχή μας “κόλλησε”, όπως και γιατί δεν την κόβουμε. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, αυτό συμβαίνει επειδή κάθε μία από αυτές τις συνήθειες, όπως το κάπνισμα, η στροφή σε ανθυγιεινά snacks ή ακόμη κι η ακαταστασία κι η χρηματική σπατάλη, εξαρτώνται από έναν κύκλο που ξεκινάει από την αιτία που εγείρει την “ανάγκη” της, συνεχίζει στο ότι βασίζονται σε μία ρουτίνα και τελειώνει στο αίσθημα ανταμοιβής που παροδικά προκαλεί.
Ας το θέσω με ένα παράδειγμα: ο καπνιστής ανάβει τσιγάρο όταν κάτι τον αγχώνει ή τον εκνευρίζει. Αυτό είναι το στάδιο της “πυροδότησης” της συνήθειας. Ανάβει (σχεδόν) πάντα το τσιγάρο σε τέτοιες περιπτώσεις, άρα είναι συνήθης ρουτίνα. Και νιώθει πως ηρεμεί (για λίγο) από αυτό που τον εξόργισε, που είναι το αίσθημα ανταμοιβής.
Τι πρέπει να κάνουμε σύμφωνα με την επιστήμη; Πολύ απλά “σπάμε” αυτό το φαύλο κύκλο δημιουργώντας στην πορεία ένα νέο, εποικοδομητικό κύκλο!
Για να κόψουμε μία κακή συνήθεια, πρέπει να αναγνωρίσουμε την ψυχολογία της. Συγκεκριμένα, να καταλάβουμε τι την πυροδοτεί. Για παράδειγμα, το κάπνισμα ή το “φάγωμα” των νυχιών προσφέρει μία ανακούφιση από μία κατάσταση που μας αγχώνει. Οπότε ξεκινάμε γνωρίζοντας τη συνήθειά μας σε μεγαλύτερο βάθος.
Στη συνέχεια εξερευνούμε τις αφορμές που μας κάνουν να στραφούμε στην εκάστοτε συνήθεια. Σ’ αυτό βοηθάει μία καθημερινή to do list όπου καταγράφουμε τους “στόχους” της ημέρας, όπως το πρόγραμμα γεύματος, την ποσότητα νερού που πρέπει να πιούμε μέσα στη μέρα ή τα έξοδά μας. Στο περιθώριο της σελίδας μας, όμως, μπορούμε να σημειώσουμε τη στιγμή που μπήκαμε στο πειρασμό να στραφούμε στην κακή μας συνήθεια (για παράδειγμα, να ανάψουμε τσιγάρο ή ακόμη και να αναζητήσουμε “παρηγοριά” σε ένα μεγάλο doonut!) αλλά και τι προκάλεσε αυτόν τον πειρασμό. Με λίγο λόγια, παρακολουθούμε το μοτίβο της συνήθειάς μας ώστε να μάθουμε τι πρέπει να αποφεύγουμε, στα όρια του εφικτού, τουλάχιστον.
Είτε αυτές είναι καλές, είτε κακές, οι συνήθειες είναι κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Επομένως, για να καταργηθεί μία κακή συνήθεια, πρέπει να αντικατασταθεί από μία καλή. Αν, για παράδειγμα, νιώθουμε την ανάγκη να… ορμήσουμε στον αυτόματο πωλητή του γραφείου για ένα “βρώμικο” σνακ, μπορούμε να προτιμήσουμε να κάνουμε ένα μικρό περίπατο μέσα στο γραφείο. Ακόμη καλύτερα είναι αν έχουμε προβλέψει πως μπορεί να ξυπνήσει ο πειρασμός μέσα μας κι έχουμε μαζί μας ένα υγιεινό σνακ, όπως ξηρούς καρπούς ή φρούτα.
Τέλος, μία τακτική που μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά στην επίτευξη του στόχου μας είναι η οπτικοποίησή του. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε έναν μικρό πίνακα ανακοινώσεων και εκεί να καρφιτσώσουμε αποφθέγματα ή ‘bullet points” του τι θέλουμε να πετύχουμε με το στόχο μας αλλά και φωτογραφίες που μας δίνουν μία αίσθηση του πώς θα βλέπουμε τον εαυτό μας όταν το καταφέρουμε. Μπορούμε να τον έχουμε στο σπίτι ή μπορούμε να κάνουμε κάτι αντίστοιχο σε ένα σημειωματάριο που θα έχουμε μαζί μας ανά πάσα στιγμή και στο οποίο θα μπορούμε να καταφεύγουμε κάθε φορά που το έχουμε ανάγκη.
Όπως κάθε μεταβολή στην καθημερινότητά μας, έτσι κι η κατάργηση μίας κακής συνήθειας είναι μία διεργασία που απαιτεί επιμονή κι υπομονή. Επομένως, δεν αντιμετωπίζουμε τη νέα κατάσταση ως κάτι που μας φοβίζει, αλλά ως ένα βήμα που μακροχρόνια θα βελτιώσει τη ζωή μας
