Blade Runner

Έγινε γνωστός μέσα από τη μουσική του, καταξιώθηκε – κι εξακολουθεί να είναι καταξιωμένος – διεθνώς και κάθε του δουλειά είναι αντικείμενο συζήτησης και φυσικά θαυμασμού. Σήμερα θα γνωρίσουμε περισσότερο το βραβευμένο με Oscar συνθέτη Βαγγέλη Παπαθανασίου, το «δικό μας» Vangelis!

Ο Ευάγγελος Οδυσσέας Παπαθανασίου γεννήθηκε στις 29 Μαρτίου του 1943 στην Αγριά του Βόλου. Η κλίση του στη μουσική άρχισε να φαίνεται όταν ήταν μόλις τεσσάρων ετών, με έμφαση στη σύνθεση μουσικής. Αυτό που συναρπάζει είναι πως μιλάμε για έναν αυτοδίδακτο μουσικό, μιας που όχι μόνο δεν παρακολούθησε ποτέ μαθήματα πιάνου αλλά και ποτέ δε μελέτησε τις θεμελιώδεις αρχές ανάγνωσης και σύνθεσης μουσικών ακολουθιών. Αν και σε ηλικία έξι ετών ξεκίνησε να παρακολουθεί μαθήματα σε Ωδείο της Αθήνας, ο ίδιος ο Βαγγέλης Παπαθανασίου παραδέχθηκε χρόνια μετά σε συνέντευξη πως έπαιζε ό,τι του ζητούσαν οι καθηγητές από μνήμης κι όχι επειδή διάβαζε τις παρτιτούρες. Παρ’ όλα αυτά σπούδασε τόσο την κλασσική μουσική, καθώς και ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα.
Το 1962, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου ιδρύει το pop συγκρότημα των Forminx, με την ιδέα για το όνομα να προέρχεται από τη λέξη «φόρμιγξ», που επρόκειτο για ένα αρχαίο ελληνικό έγχορδο μουσικό όργανο. Το πενταμελές συγκρότημα ξεκίνησε να παίζει μία σειρά διασκευών αλλά και δικές τους συνθέσεις, τις οποίες συνέθετε ο Βαγγέλης Παπαθανασίου σε στίχους και παραγωγή του Νίκου Μαστοράκη, στην αγγλική γλώσσα. Πριν τη διάλυση του group το 1966, οι Forminx ήδη είχαν κυκλοφορήσει εννέα επιτυχημένα κομμάτια.

Δύο χρόνια μετά τους Forminx, έχοντας περάσει δύο χρόνια συνθέτοντας κι ηχογραφώντας τραγούδια για άλλους Έλληνες καλλιτέχνες κι εν μέσω των αναταραχών του Μάη του ’68, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου μαζί με τους νεοσύστατους Aphrodite’s Child – με το Ντέμη Ρούσσο να είναι ένα από τα μέλη της μπάντας – πηγαίνει στο Παρίσι. Εκεί πρώτο τους single με τίτλο «Rain and Tears», το οποίο γίνεται αμέσως ευρωπαϊκή επιτυχία. Μετά την κυκλοφορία δύο albums, από τα οποία πουλήθηκαν παγκοσμίως πάνω από είκοσι εκατομμύρια αντίτυπα, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου ξεκινά την ηχογράφηση του διπλού album με τίτλο «666» το οποίο εμπνέεται από το κεφάλαιο της Αποκάλυψης της Βίβλου. Αν κι οι Aphrodite’s Child διαλύθηκαν το 1971, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου συνέχισε τη δημιουργία του «666», κυκλοφόρησε το 1972 και μάλιστα έγινε η απαρχή της διεθνούς του φήμης. Να σημειώσουμε εδώ πως αξιοπρόσεκτη είναι κι η συμμετοχή της ηθοποιού Ειρήνης Παππά στο κομμάτι «Infinity», όπου περιγράφεται η σκηνή του Θηρίου που προσπαθεί να μπει στο σώμα της Γυναίκας και να έρθει στον κόσμο ο Αντίχριστος.

Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου συνέθετε διάφορα projects ακόμη κι όταν συνεργαζόταν με τους Aphrodite’s Child, όπως τη μουσική επένδυση της ταινίας «Sex Power» του Henry Chapier το 1970. Φυσικά κι ο Μάης του ’68 έγινε πηγή έμπνευσης για το Βαγγέλη Παπαθανασίου, με το album «Fais Que Ton Rêve Soit Plus Long Que La Nuit» (μτφ.: Κάνε το Όνειρό σου να Διαρκεί Περισσότερο από Τη Νύχτα») του 1972, όπου οι μουσικές ακολουθίες συνοδεύονταν με συνθήματα και graffiti στους τοίχους.

Το 1973 ο Βαγγέλης Παπαθανασίου ξεκινά οριστικά τη solo καριέρα του. Η πρώτη του δισκογραφική δουλειά τιτλοφορείται «Earth» και το οποίο είναι ένα από τα πρώτα δείγματα του progressive rock μουσικού κύματος, ενώ εκείνη τη χρονιά ανέλαβε και το OST του ντοκιμαντέρ άγριας ζωής του Frédéric Rossif «L’Apocalypse des animaux». Το 1975 φεύγει από το Παρίσι για το Λονδίνο και ξεκινά συνεργασία με την RCA Records και ξεκινά να ηχογραφεί στα –δικά του – Nemo Studios μία σειρά κομματιών ηλεκτρονικής μουσικής. Κάθε χρόνο κυκλοφορεί κι από ένα album: το «Heaven and Hell» to 1975, το «Albedo 0.39» το 1976, το «Spiral» το 1977, το «Beaubourg» και το «Hypothesis» το 1978 και το «China» το 1979. Παράλληλα, το 1976 συνέθεσε τη μουσική για τις ανάγκες του νέου ντοκιμαντέρ του Rossif με τίτλο «La Fête sauvage». Μάλιστα κομμάτια των album που κυκλοφορούν χρησιμοποιούνται για τη μουσική επένδυση της τηλεοπτικής σειράς του PBS «Cosmos» που παρουσίαζε ο αστρονόμος και συγγραφέας Carl Sagan.

Το 1979 συνθέτει το «Opéra sauvage» και πάλι για ντοκιμαντέρ του Rossif, με αποτέλεσμα ο Βαγγέλης Παπαθανασίου να κερδίζει το ενδιαφέρον πολλών κινηματογραφικών δημιουργών. Μάλιστα ο σκηνοθέτης Peter Weir («Dead Poets’ Society», «The Truman Show») χρησιμοποιεί για το πολεμικό του δράμα «Επικίνδυνα Χρόνια» του 1982 το κομμάτι «L’Enfant» του album «Opéra sauvage».
«Οι Δρόμοι της Φωτιάς»: η απαρχή της δόξας του Vangelis
Το 1981 ο Βαγγέλης Παπαθανασίου ξεκινά να συνθέτει τη μουσική για τους «Δρόμους της Φωτιάς», της διάσημης ταινίας του Hugh Hudson που αφηγείται την ιστορία δύο αθλητών που συμμετέχουν στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1924 στο Παρίσι για τα δικά τους ιδανικά. Η συνεργασία προέκυψε από την εντύπωση που είχαν κάνει στο Hudson oι δουλειές του Παπαθανασίου στα albums «Opéra sauvage» και «China». Αν και στις περισσότερες ταινίες εποχής η μουσική συνήθιζε να αποτελείται από κλασσικούς ορχηστρικούς ήχους, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου έμεινε πιστός στο «στυλ» του, εμμένοντας στο ηλεκτρονικό στοιχείο, προσθέτοντας synthesizers.

Η δουλειά του Βαγγέλη Παπαθανασίου σηματοδοτούσε την αρχή ενός νέου μουσικού ρεύματος, ενώ ο ίδιος ο Παπαθανασίου λέει για αυτό: «Δεν ήθελα να κάνω μουσική εποχής. Ήθελα κάτι σύγχρονο που να συμβαδίζει παράλληλα και με την εποχή που διαδραματίζεται η ταινία, χωρίς όμως το τελικό αποτέλεσμα να είναι 100% ηλεκτρονικό». Το soundtrack της ταινίας κατακτά τα charts ανά τον κόσμο, ενώ η κορύφωση είναι η βράβευση του Βαγγέλη Παπαθανασίου με το Oscar Καλύτερης Μουσικής. Το κεντρικό θέμα της μουσικής επένδυσης των «Δρόμων της Φωτιάς» ακούγεται σε πολλές εκδηλώσεις, όπως το 1984 στην παρουσίαση του πρώτου υπολογιστή Macintosh από το Steve Jobs αλλά και στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2012 στο Λονδίνο – η οποία ομολογώ ήταν άκρως διασκεδαστική χωρίς να προσβάλλει το έργο του Παπαθανασίου!
[vsw id=”CwzjlmBLfrQ” source=”youtube” width=”425″ height=”344″ autoplay=”no”]

Βέβαια, η δουλειά του Βαγγέλη Παπαθανασίου έφτασε μέχρι και τα δικαστήρια. Το 1985 ο Έλληνας μουσικός Σταύρος Λογαρίδης μήνυσε τον Παπαθανασίου για λογοκλοπή, υποστηρίζοντας πως ο δεύτερος είχε χρησιμοποιήσει τη σύνθεση του πρώτου από το κομμάτι του με τίτλο «Μενεξεδένια Πόλη» του 1977. Ο Παπαθανασίου κέρδισε την υπόθεση πολύ απλά κάνοντας ενώπιον του δικαστηρίου επίδειξη με synthesizers. Η συγκεκριμένη δικαστική υπόθεση μάλιστα χρησιμοποιείται ως δεδικασμένο σε πολλές περιπτώσεις εκδίκασης ανάλογων υποθέσεων λογοκλοπής και πνευματικής ιδιοκτησίας.

To 1982 o Ridley Scott ζητά από το Βαγγέλη Παπαθανασίου να αναλάβει τη μουσική επένδυση της ταινίας «Blade Runner». Η δουλειά του Παπαθανασίου ενθουσιάζει κοινό και κριτικούς και κερδίζει μία υποψηφιότητα για BAFTA και Χρυσή Σφαίρα για την Καλύτερη Μουσική. Χαρακτηρίζεται ως μία σκοτεινή, φουτουριστική προσέγγιση από τη μεριά τη συνθέτη. Εξαιτίας όμως διαφωνιών, το επίσημο album με τη μουσική της ταινίας κυκλοφόρησε δώδεκα χρόνια μετά, ενώ στο μεταξύ κυκλοφορούσαν κομμάτια που διέρρευσαν από κάποιον τεχνικό. Παρ’ όλα αυτά, η μουσική του Παπαθανασίου για την ταινία εξακολουθεί να είναι παράδειγμα προς μίμηση για μουσικούς εδώ και τριάντα χρόνια. Την ίδια χρόνια, μαζί με τη μουσική του «Blade Runner», ο Παπαθανασίου αναλαμβάνει τη μουσική και για το δράμα του Κώστα Γαβρά με τίτλο «Ο Αγνοούμενος».
Η επόμενη μεγάλη κινηματογραφική στιγμή για το Βαγγέλη Παπαθανασίου έρχεται το 1992 με την ταινία «1492: Conquest of Paradise», πάλι κατόπιν αιτήματος του Ridley Scott. Η ιστορία του ταξιδιού του Χριστόφορου Κολόμβου στο Νέο Κόσμο «ντύνεται» μουσικά μέσα από την πρωτοποριακή ματιά του Βαγγέλη Παπαθανασίου κι εκείνος επιβραβεύεται με το Χρυσό Λέοντα του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας.

Μουσικό ταξίδι στο διάστημα
Έχουν προηγηθεί τα albums «Voices», «Oceanic» και «El Greco» πριν φτάσουμε στο 2001 και τη «Μυθωδία». Σε μία επιβλητική μουσική παράσταση, όπου συμμετείχαν μεταξύ άλλων η Μητροπολιτική Ορχήστρα του Λονδίνου και μία χορωδία εκατόν είκοσι μελών της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου με τη δουλειά του συνόδευσε την αποστολή της NASA 2001: Οδύσσεια στον Άρη. Μετά τη λήξη της παράστασης, στο Βαγγέλη Παπαθανασίου απονεμήθηκε ο τίτλος του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής, ένας από τους υψηλότερους τιμητικούς τίτλους της Γαλλίας.
Το 2014 ο Βαγγέλης Παπαθανασίου «ταξιδεύει» και πάλι στο διάστημα, αυτή τη φορά με το «Rosetta’s Waltz» το οποίο δημιούργησε για τη διάσημη προσσελήνωση στον κομήτη 67P, με λίγα λόγια για την αποστολή Rosetta.
Εδώ αξίζει επίσης να αναφερθεί πως το 1995 ένας αστεροειδής της Κύριας Ζώνης (σημ.: κοντά στις τροχιές του Δία και του Άρη) ονομάστηκε 6354 Vangelis προς τιμήν του.

Πού αλλού συναντάμε τη μουσική του Βαγγέλη Παπαθανασίου
Το 1983 ο Βαγγέλης Παπαθανασίου επενδύει μουσικά την παράσταση της «Ηλέκτρας» σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη στην Επίδαυρο, με πρωταγωνίστρια την Ειρήνη Παππά και παράλληλα συνεργάζεται με τα Βασιλικά Μπαλέτα στις παραστάσεις «Frankenstein» του 1985 και το «Beauty and The Beast» του 1986.

Το 2004 συνθέτει τη μουσική για τον «Αλέξανδρο» του Ridley Scott, ενώ το 2007 αναλαμβάνει τη μουσική του «El Greco» του Γιάννη Σμαραγδή. Το 2012 ο Παπαθανασίου «καταπιάνεται» και πάλι με τους «Δρόμους της Φωτιάς», αυτή τη φορά για της ανάγκες της θεατρικής μεταφοράς της ταινίας.
Εμείς πάλι δε θα μπορούσαμε να είμαστε πιο περήφανοι που ένας Έλληνας συνθέτης όχι μόνο έχει καταξιωθεί για τη δουλειά του σε διεθνές επίπεδο, αλλά η πρωτοποριακή του προσέγγιση σε ό,τι έχει δημιουργήσει έχει γίνει σημείο αναφοράς για όσους ασχολούνται με τον κλάδο της μουσικής.