ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Το έχω παρατηρήσει και σε μένα την ίδια: οι φορές που έχω φτιάξει τσάι μόνο και μόνο για τη γεύση είναι μετρημένες στα χέρια – συνήθως στρέφομαι στην ανάγκη του όταν είμαι κρυωμένη! Είναι, όμως, μια δική μου παραξενιά ή μήπως υπάρχει μία εμπεριστατωμένη εξήγηση; Την απάντηση δίνει η επιστήμη μέσω μίας έρευνας με επίκεντρο την αντίληψή μας για την πικρή γεύση και πώς αυτή καθορίζει την επιλογή μας.

Στη νέα αυτή έρευνα που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο Scientific Reports συμμετείχαν πάνω από τετρακόσιοι χιλιάδες Βρετανοί, ηλικίας από 37 – 73 ετών. Μετά τη συγκέντρωση κι ανάλυση γενετικών δεδομένων, οι επιστήμονες συμπέραναν πως όσοι από τους συμμετέχοντες είχαν ένα συγκεκριμένο γονίδιο σχετικό με τους νευρικούς υποδοχείς για την πικρή γεύση της καφεΐνης ήταν πιθανότερο να καταναλώσουν πάνω από τέσσερα φλιτζάνια καφέ παρά να προτιμήσουν τσάι. Από την άλλη, σε όσους συμμετέχοντες εντοπίστηκαν γονίδια υποδοχής για μία συγκεκριμένη ουσία, την προπυλθειουρακίλη, προσλάμβαναν την καφεΐνη τους από το τσάι αντί για τον καφέ. Να σημειώσουμε εδώ πως η “πικρίλα” της συγκεκριμένης ουσίας είναι αντίστοιχη με εκείνη που παρατηρείται στα λαχανάκια Βρυξελλών – όσοι έχετε φάει ίσως αντιληφθείτε την ομοιότητα.

Σύμφωνα με συντάκτρια της έρευνας και αναπληρώτρια καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής Feinberg του Πανεπιστημίου Northwestern, dr. Marilyn Cornellis, το “λογικό” συμπέρασμα θα ήταν πως όσοι παρουσιάζουν ευαισθησία στην πικρή γεύση της καφεΐνης θα απέφευγαν τον καφέ. “Τα αντίθετα αποτελέσματα”, συνεχίζει σε δήλωσή της, “υποδηλώνουν πως όσοι καταναλώνουν καφέ αποκτούν μία ιδιότητα να εντοπίζουν την καφεΐνη λόγω του γνωστού αισθήματος εγρήγορσης που αυτή προσφέρει”. Άρα, είναι πολύ πιθανό οι λάτρεις του καφέ να συνδυάζουν με θετικά αισθήματα τον καφέ. Όμως κάτι αντίστοιχο μπορεί να συμβαίνει και με όσους καταναλώνουν τσάι, καθώς δηλώνουν πως έμαθαν να το εκτιμούν όπως όταν έμαθαν να εκτιμούν την πικρή γεύση μίας σοκολάτας υγείας (με περιεκτικότητα κακάο άνω του 70%) έπειτα από μία αποχή από την κλασσική σοκολάτα γάλακτος. Ωστόσο, δε μπορεί κανείς να κρίνει αν και ποια μερίδα ανθρώπων έχει “λάθος” γονίδια, καθώς και οι δύο πλευρές μαθαίνουν να απολαμβάνουν και να εκτιμούν τροφές και ροφήματα με πικρή γεύση.

Εδώ αξίζει να θυμηθούμε πως η καφεΐνη, ανεξάρτητα του ροφήματος που τελικά επιλέγουμε, συμβάλλει στην καλή μας υγεία. Ο καφές, χάρη στα αντιοξειδωτικά και τις πολυφαινόλες που περιέχει, σχετίζεται με μείωση των καρδιακών νοσημάτων, το διαβήτη αλλά και νευροεκφυλιστικές ασθένειες, όπως το Parkinson και το Alzheimer. Το δε τσάι, αν και περιέχει λιγότερη καφεΐνη, είναι επίσης μία πλούσια πηγή αντιοξειδωτικών που ενισχύουν την καλή καρδιακή λειτουργία. Φυσικά δεν ξεχνάμε πως κι η καφεΐνη θέλει το μέτρο της, μια που μπορεί να προκαλέσει στομαχικές διαταραχές, νευρικότητα ή να επηρεάσει τον ύπνο μας.

Το καλύτερο; Η επιστήμη απέδειξε πως δεν είμαι περίεργη – ΟΚ, δεν είμαι ΤΟΣΟ περίεργη!

Όταν ήμουν μικρή, καθυστερούσα απελπιστικά να τελειώσω το γεύμα μου, σε σημείο που ήμουν κυριολεκτικά η τελευταία που σηκωνόταν από το τραπέζι. Τότε οι μεγάλοι μου έλεγαν πως πρέπει να τρώω πιο γρήγορα. Αν και πλέον έχω ανεβάσει κάπως τις ταχύτητες, τώρα έρχεται η επιστήμη να δικαιώσει εμένα κι όσους, όπως εγώ, απολαμβάνουμε αργά το φαγητό μας!

Σε μία έρευνα που διεξήχθη φέτος την άνοιξη από την Cleveland Clinic όπου συγκεντρώθηκαν δεδομένα περίπου πενήντα εννέα χιλιάδων ατόμων με διαβήτη τύπου ΙΙ και τα οποία ερωτήθηκαν για την ταχύτητα με την οποία καταναλώνουν το γεύμα τους – αν, δηλαδή, τρώνε γρήγορα, με μία μέση ταχύτητα ή αργά. Σύμφωνα με την dr. Leslie Heinberg, όσοι απάντησαν πως έτρωγαν αργά διέτρεχαν μικρό κίνδυνο να οδηγηθούν σε παχυσαρκία, με το ρίσκο αυτό να είναι ελάχιστα αυξημένο για τη δεύτερη κατηγορία και να εντείνεται για όσους έτρωγαν βιαστικά. Τα δε αποτελέσματα ήταν συμβατά με τις παρατηρήσεις που είχαν κάνει στο παρελθόν οι επιστήμονες.

Τι ακριβώς συμβαίνει;

               Όπως εξηγεί η dr. Heinberg, όταν τρώμε, η “ειδοποίηση” του αισθήματος πείνας κινείται από το στομάχι και το έντερο προς τον εγκέφαλο και η διαδρομή αυτή δεν είναι πάντα απαραίτητα σύντομη. Οπότε, όταν κάποιος καταναλώνει το εκάστοτε γεύμα του πιο γρήγορα απ’ ό,τι θα έπρεπε, είναι ευκολότερο να αγνοηθεί το αίσθημα κορεσμού μέχρι την ουσία “να φουσκώσει”. Έπειτα, όμως, ο εγκέφαλος θα δώσει σήμα πως το άτομο έχει χορτάσει υπερβολικά – και συνήθως είναι πλέον αργά, καθώς το άτομο έχει ήδη καταναλώσει υπερβολική ποσότητα φαγητού.

Τρώγοντας, όμως, με μικρότερο ρυθμό, επιτρέπουμε στον εγκέφαλο και το σώμα μας να επεξεργαστούν τη διαδικασία ενόσω τρώμε, κι άρα να αισθανθούμε πως χορτάσαμε πριν προβούμε σε υπερβολές.

Η σύσταση της dr. Heinberg είναι το γεύμα μας να διαρκεί τουλάχιστον είκοσι λεπτά (ιδανικά τριάντα), ώστε να δίνουμε στον εγκέφαλο την ευκαιρία να συνεργαστεί με το στομάχι. Ειδικά όταν έχουμε ξεκινήσει προσπάθειες να απαλλαγούμε από το περιττό βάρος αλλά και να διασφαλίσουμε το ιδανικό βάρος, ενδείκνυται να αποκτούμε νέες τεχνικές σε ό,τι αφορά τη διατροφή, όπως να χρησιμοποιούμε ένα χρονόμετρο, να μετράμε μπουκιές ή να αφήνουμε το μαχαιροπίρουνο και να απελευθερώνουμε τα χέρια μας ανάμεσα στις μπουκιές. Μαζί με άλλες μικρές συνήθειες, όπως να κοιμόμαστε λίγο παραπάνω, να αποφεύγουμε περιττά σνακ ή να τρώμε βλέποντας τηλεόραση, αυτές οι τεχνικές σταδιακά συμβάλλουν στη συνολική μας προσπάθεια.

Αν, λοιπόν, την επόμενη φορά, κάποιος φίλος αστειευτεί πως τρώτε πολύ αργά, απλά απαντήστε του πως το κάνετε για το καλό σας!

Η αλήθεια είναι πως η μυρωδιά του όταν το βράζουμε δεν είναι κι η πιο ευχάριστη, όμως το κουνουπίδι είναι ένας από τους διατροφικούς θησαυρούς αυτής της εποχής. Ας το γνωρίσουμε λίγο καλύτερα, ξεκινώντας από τα θρεπτικά του στοιχεία με αριθμούς.

Ένα μπολ ωμό κουνουπίδι, δηλαδή μία ποσότητα των 128 γραμμαρίων περιέχει 25 θερμίδες, 3 γραμμάρια φυτικών ινών, 77% βιταμίνη C, 20% βιταμίνη Κ, 11% βιταμίνη Β6, 14% φολικό οξύ, 7% παντοθενικό οξύ, 9% κάλιο, 8% μαγγάνιο, 4% μαγνήσιο, και 4% φώσφορο.*

Πώς μεταφράζονται αυτοί οι αριθμοί;

01 Οι φυτικές ίνες που περιέχει το κουνουπίδι αποτελούν το 10% της ποσότητας που πρέπει να προσλαμβάνουμε σε καθημερινή βάση και συμβάλλουν στη χλωρίδα του εντέρου προφυλάσσοντας μας από φλεγμονές που οδηγούν σε πεπτικές διαταραχές, όπως δυσκοιλιότητα και σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Επιπλέον, οι τροφές που είναι πλούσιες σε φυτικές ίνες, όπως το κουνουπίδι, μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών όπως καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβήτη και καρκίνο. Ακόμη, οι φυτικές ίνες ικανοποιούν το αίσθημα κορεσμού, περιορίζοντας την πρόσληψη περιττού βάρους που οδηγεί σε παχυσαρκία.

02 Το κουνουπίδι είναι μία άριστη πηγή αντιοξειδωτικών, τα οποία δρουν κατά των ελεύθερων ριζών που προκαλούν φλεγμονές και κυτταρικές αλλοιώσεις. Συγκεκριμένα, έχει υψηλή περιεκτικότητα σε γλυκοζινολικές και ισοθειοκυανικές ενώσεις, δύο ομάδες αντιοξειδωτικών που σε έρευνες έχει αποδειχθεί πως έχουν ισχυρή δράση ενάντια στην ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων στο έντερο, τους πνεύμονες, τους μαστούς και τον προστάτη. Επίσης, τα φλαβονοειδή που το κουνουπίδι περιέχει βοηθά στην πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων, ενώ η βιταμίνη C του ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα.

Ένα ακόμη ισχυρό αντιοξειδωτικό που περιέχει το κουνουπίδι είναι η σουλφοραφάνη. Σε κλινικές μελέτες, η σουλφοραφάνη αναστέλλει τη λειτουργία ενζύμων που ευθύνονται για την ανάπτυξη του καρκίνου, ενώ επίσης καταστρέφει και ήδη αλλοιωμένα κύτταρα. Αν και φαίνεται να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική σε περιπτώσεις καρκίνου του εντέρου και του προστάτη, έχει παρατηρηθεί πως παρέχει αξιόλογα οφέλη κι ενάντια στον καρκίνο του μαστού και του παγκρέατος, όπως και στη λευχαιμία και το μελάνωμα. Η σουλφοραφάνη διατηρεί επίσης σε χαμηλά επίπεδα την αρτηριακή πίεση, ενώ σε άλλες έρευνες έχει παρατηρηθεί πως βοηθάει στην πρόληψη κατά του διαβήτη και πως μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο επιπλοκών που συνδέονται με αυτόν, όπως η νεφρική ανεπάρκεια.

03 Αν αναζητάτε τροφές που συμβάλλλουν στην απώλεια βάρους, τότε το κουνουπίδι είναι ένας ικανός σύμμαχος. Με μόλις 25 θερμίδες ανά μπολάκι, όχι μόνο μπορεί να είναι χορταστικό, αλλά μπορεί και να αντικαταστήσει τροφές με υψηλότερη θερμιδική αξία, όπως το ρύζι και το αλεύρι. Το κουνουπίδι επιβραδύνει την πέψη διατηρώντας το αίσθημα κορεσμού, με αποτέλεσμα να μειώνεται η πρόσληψη περιττών θερμίδων. Σε αυτό συμβάλλει και η υψηλή του περιεκτικότητα σε νερό καθώς αποτελείται κατά 92% από αυτό, και αποδεδειγμένα η χαμηλής θερμιδικής αξίας τρφοές που έχουν μεγάλα ποσοστα περιεκτικότητας νερού βοηθούν στην απώλεια βάρους.

04 Τα 128 γραμμάρια κουνουπιδιού στα οποία αναφερόμαστε περιέχουν 45 γραμμάρια χολίνης, μία ουσία που ενισχύει τις κυτταρικές μεμβράνες προκειμένου να ενισχύεται η σύνθεση DNA αλλά και να λειτουργεί αρμονικά ο μεταβολισμός. Επίσης, η χολίνη ευθύνεται για την ανάπτυξη νευροδιαβιβαστών που είναι απαραίτητοι για το νευρικό σύστημα, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών όπως η άνοια και το Alzheimer. Ακόμη η χολίνη εμποδίζει τη συσσώρευση χοληστερόλης στο ήπαρ, περιορίζοντας το ρίσκο για παθήσεις του ήπατος αλλά και της καρδιάς.

Αν νομίζετε πως το κουνουπίδι μπορεί να καταναλωθεί μόνο ωμό σε σαλάτες ή μετά από βράσιμο ή ψήσιμο, μπορείτε να αναθεωρήσετε. Όπως προαναφέραμε, η χαμηλή του θερμιδική αξία σας δίνει τη δυνατότητα να αντικαταστήσετε με κουνουπίδι επεξεργασμένα σιτηρά – το μπολ κουνουπιδιού περιέχει μόλις 5 γραμμάρια υδατανθράκων, όταν ένα φλιτζάνι ρύζι περιέχει εννέα φορές αυτήν την ποσότητα. Πολτοποιώντας το, το κουνουπίδι μπορεί να γίνει βάση για ζύμη πίτσας ή τορτίγιας, ενώ μπορεί να καταναλωθεί και ως πουρές ή hummus.

Ακόμη, όμως, κι αν κάποιος θέλει να το απολαύσει ως έχει, το κουνουπίδι μπορεί, αφότου κοπεί σε μπουκετάκια, να μαγειρευτεί στον ατμό, να ψηθεί ή να σωταριστεί και να σερβιριστεί είτε ως σνακ με ένα dip λαχανικών ή ως συνοδευτικό με ψητό κρέας ή ακόμη και ως σούπα.

Έχει λαϊκή κοντά στο σπίτι σας σήμερα ή αύριο; Αν ναι, τότε δώστε μία ευκαιρίς και σε αυτό το παρεξηγημένο λαχανικό κι αφήστε το να στηρίξει τις υγιεινές διατροφικές σας συνήθειες!

*Όλοι οι αναφερόμενοι αριθμοί αντιστοιχούν σε ποσοστά της Ημερήσιας Συνιστώμενης Ποσότητας (ΗΣΠ) θρεπτικών συστατικών.

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που, στην προσπάθειά τους να στραφούν σε μία πιο υγιεινή διατροφική καθημερινότητα, μετράνε την ημερήσια πρόσληψη θερμίδων σχεδόν με θρησκευτική ευλάβεια. Κι ως ένα σημείο, έχει μία λογική. Όμως υπάρχουν κάποιες τροφές που μας μαθαίνουν πως σημασία δεν έχει η ποσότητα η ποιότητα!

01 Φιστίκια Αιγίνης. Αν και οι ξηροί καρποί αποτελούνται ως επί το πλείστον από λιπαρά, οι διατροφολόγοι επιμένουν να μας συστήνουν να μην τους παραλείπουμε. Το 90% των λιπαρών που περιέχονται στα φιστίκια Αιγίνης είναι ακόρεστα, οπότε οι 562 θερμίδες ανά εκατό γραμμάρια φιστικιών δεν είναι ανασταλτικός παράγοντας για την κατανάλωσή τους. Άλλωστε, ως μία καλή πηγή πρωτεϊνών και φυτικών ινών, τα φιστίκια μπορούν να ικανοποιήσουν το αίσθημα κορεσμού κι αυτό να διατηρηθεί για αρκετή ώρα. Επιπλέον, η ημερήσια κατανάλωση (μερίδα περίπου 42 γραμμάρια) ξηρών καρπών, όπως τα φιστίκια, σε μία διατροφή με ελάχιστα κορεσμένα λιπαρά και χοληστερόλη, μπορεί να συμβάλλει στη μείωση κινδύνου καρδιαγγειακών νοσημάτων.

02 Σταφίδες. Τα αποξηραμένα φρούτα συνήθως δεν είναι στις κορυφαίες επιλογές όσων επιλέγουν πιο υγιεινές διατροφικές συνήθειες, καθώς θεωρούν πως περιέχουν υψηλή ποσότητα ζάχαρης και (φυσικά) θερμίδες. Οι σταφίδες, όμως, είναι απόλυτα φυσικές και χωρίς πρόσθετα γλυκαντικά, παρά τις 299 θερμίδες ανά εκατό γραμμάρια. Μάλιστα, έρευνα του 2015 κατέληξε στο συμπέρασμα πως η κατανάλωση σταφίδας ενδείκνυται ακόμη και για ασθενείς με διαβήτη τύπου ΙΙ, της κατηγορίας όπου η κατανάλωση αποξηραμένων φρούτων είναι απαγορευτική.  Κι αυτό γιατί η τακτική κατανάλωση ενός μικρού σνακ με σταφίδες (μόλις  δύο κουταλιές της σούπας) και κρακεράκια, μπορεί να εξισορροπήσει τα επίπεδα του σακχάρου μετά το φαγητό αλλά και τη συστολική aka “μεγάλη” πίεση.

03 Αλεύρι καρύδας. Το αλεύρι καρύδας είναι αυτό με την υψηλότερη θερμιδική αξία σε σύγκριση με άλλα είδη, με 415 θερμίδες ανά εκατό γραμμάρια να βγάζουν knock out ακόμη και το τυποποιημένο αλεύρι των 332 θερμίδων στην ίδια δοσολογία. Το ένα τέταρτο ενός φλιτζανιού περιέχει εκατόν είκοσι θερμίδες, όμως περιέχει και τέσσερα γραμμάρια πρωτεΐνης και δέκα γραμμάρια φυτικών ινών, επομένως είναι λιγότερες οι πιθανότητες να αυξηθεί το σάκχαρο του αίματος, όπως ίσως θα γινόταν με άλλα είδη αλευριού. Επίσης, το αλεύρι καρύδας συμβάλλει στην ικανοποίηση του αισθήματος κορεσμού, πράγμα που μπορεί την επόμενη φορά που θα κάνετε κέικ με αυτό το αλεύρι να το νιώσετε πιο χορταστικό!

04 Ελαιόλαδο. Μια κουταλιά της σούπας ελαιόλαδο (περίπου 13,5 γραμμάρια) περιέχει 119 θερμίδες, όμως όλοι ξέρουμε πως είναι ένας διατροφικός θησαυρός. Το ελαιόλαδο περιέχει μονοακόρεστα λιπαρά κι είναι πλούσιο σε αντιοξειδωτικά, τα οποία μας προστατεύουν μεταξύ άλλων, από καρδιοπάθειες και χρόνιες παθήσεις, όπως διαβήτη. Επίσης, τα λιπαρά αυτά που περιέχει το ελαιόλαδο, συνδυαστικά με τα λιπαρά του φαγητού μας, βοηθούν στην απορρόφηση θρεπτικών στοιχείων, όπως βιταμίνες A και D.

05 Μαύρη σοκολάτα. Έχει καιρό που πάψαμε να τη δαιμονοποιούμε, αλλά ποτέ δε βλάπτει η επανάληψη! Τριάντα πέντε γραμμάρια μαύρης σοκολάτας (δηλαδή εκείνης που περιέχει 70% κακάο) αντιστοιχούν περίπου σε 191 θερμίδες, όμως ταυτόχρονα, αυτή η “αμαρτία” είναι πλούσια σε φλαβονοειδή, τα οποία περιορίζουν τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών όπως καρδιοπάθειες, εγκεφαλικό, άσθμα, αλλά και καρκίνο. Αυτά τα τριάντα πέντε γραμμάρια ημερησίως είναι αρκετά για το καλό μας!

Μάλλον είναι πλέον ώρα να αφήσουμε για λίγο το θερμιδομετρητή και να αρχίσουμε να ζυγίζουμε τα θρεπτικά συστατικά των τροφών που καταναλώνουμε. Άλλωστε, έτσι θα σιγουρευτούμε πως δε στερούμαστε κάτι απαραίτητο!

Η σωστή διατροφή των παιδιών, που πηγαίνουν στο σχολείο, είναι το Α και το Ω για την καλύτερη απόδοσή τους στις σχολικές υποχρεώσεις. Σύμφωνα με τους ειδικούς, όταν το παιδί τρέφεται σωστά, μπορεί να ανταπεξέλθει στο πρόγραμμα του σχολείου, αλλά και να έχει καλύτερες επιδόσεις στα μαθήματα.

Μάλιστα, υπάρχουν συγκεκριμένες τροφές που ενισχύουν τη μνήμη και βοηθούν στη συγκέντρωση του παιδιού.

Το πρωινό
Είναι απαραίτητο στα παιδιά, αφού καθορίζει την απόδοσή του στο υπόλοιπο της ημέρας. Τα παιδιά που λαμβάνουν έναν θρεπτικό πρωινό, μπορούν να ανταπεξέλθουν καλύτερα στις υποχρεώσεις τους. Σε αντίθεση με τα παιδιά που δεν τρώνε πρωινό και τα οποία μέσα στην ημέρα εμφανίζουν σημάδια κούρασης, μειωμένης απόδοσης και όρεξης, έλλειψη συγκέντρωσης, αφηρημάδα και υπερκινητικότητα.

Υδατάνθρακες
Πλούσιες πηγές υδατανθράκων με βάση τη γλυκόζη είναι τα σιτηρά, δημητριακά και τα παράγωγα αυτών. Τα φρούτα (μήλα, μπανάνες, εσπεριδοειδή κ.α.), τα λαχανικά, τα όσπρια και τα γαλακτομικά, όπως το τυρί, το γάλα, το γιαούρτι κ.α.

Τροφές πλούσιες σε βιταμίνες Β
Το κρέας, τα ψάρια, τα μη επεξεργασμένα δημητριακά, το καλαμπόκι, οι ξηροί καρποί κ.α. είναι από τις τροφές, που είναι πλούσιες σε βιταμίνες Β και βοηθούν στην ενίσχυση της μνήμης.

Γλυκόζη
Την χαρακτηρίζουν ως «καύσιμο του εγκεφάλου». Σύμφωνα με μελέτες, σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου συμβαίνουν σύντομες πτώσεις στη διαθεσιμότητα της γλυκόζης. Αυτές μπορεί να επηρεάσουν διάφορες γνωσιακές λειτουργίες, όπως η προσοχή, η μάθηση και η μνήμη. Γι’ αυτό και η χορήγηση της γλυκόζης μπορεί να βελτιώσει τη γνωσιακή λειτουργία. Η γλυκόζη περιέχεται στα αμυλούχα τρόφιμα (ψωμί, ρύζι, ζυμαρικά, πατάτες), στα φρούτα, στους χυμούς, στο μέλι, στις μαρμελάδες, αλλά και στη σοκολάτα. Η τελευταία δεν θα πρέπει να απουσιάζει από τη διατροφή του παιδιού, αλλά πάντα με μέτρο. Προτιμήστε, καλύτερα τη μαύρη σοκολάτα.

Πέρα από τις τροφές, σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της μνήμης παίζει και η ενυδάτωση. Εκτός από το νερό, ο οργανισμός μπορεί να ενυδατωθεί με χυμούς, γάλα, φρούτα ή λαχανικά. Τέλος και η άθληση παίζει το δικό της σοβαρό ρόλο στην ενίσχυση της συγκέντρωσης και μνήμης, αφού σύμφωνα με μελέτες, η φυσική δραστηριότητα βελτιώνει την κατάσταση του εγκεφάλου.

Πηγή