Έχεις παρατηρήσει να είσαι υπερβολικά αγχωμένη σε διάφορες κοινωνικές καταστάσεις όπως το να τρως δημόσια, να μιλήσεις σε ένα ακροατήριο (μέσα στην σχολική τάξη, το πανεπιστημιακό αμφιθέατρο ή σε κάποιο εργασιακό meeting), να παρευρεθείς σε κάποια κοινωνική εκδήλωση (γάμος, βαφτίσια κλπ.) ή να αποφεύγεις τα πάρτυ, τα κέντρα διασκέδασης και γενικά τα μέρη όπου γνωρίζεις ότι θα βρίσκονται αρκετοί άνθρωποι; Ο περίγυρος ενδέχεται να σε χαρακτηρίζει ως αντικοινωνική, στην πραγματικότητα όμως είναι πολύ πιθανό να υποφέρεις από αυτό που στον χώρο της ψυχικής υγείας ονομάζεται κοινωνική φοβία ή διαταραχή κοινωνικού άγχους.
Πρόκειται για ένα είδος αγχώδους διαταραχής, κατά την οποία το άτομο αισθάνεται ότι θα επιφέρει την αρνητική κριτική των άλλων, οπότε ταλανίζεται από ένα έντονο και διαρκή φόβο της κοινωνικής του απόδοσης ή επίδοσης με τη συνεπαγόμενη ντροπή και αμηχανία που μπορεί να αισθανθεί. Εν ολίγοις, ο βασικός φόβος είναι η αποτυχία και η απόρριψη.
Όταν το άτομο δεν μπορεί να αποφύγει την έκθεση στις φοβικές καταστάσεις, τότε κατά την διάρκειά τους εκδηλώνονται διάφορα σωματικά συμπτώματα, με κυριότερα την εφίδρωση, το κοκκίνισμα, το τρέμουλο, την δυσκολία στην ομιλία και τις στομαχικές ενοχλήσεις. Αυτά τα συμπτώματα αυξάνουν το άγχος του ατόμου και το κάνουν να αισθάνεται περισσότερο εκτεθειμένο στα μάτια των άλλων, θεωρώντας δεδομένη την αποτυχία του.
Τα παραπάνω έχουν σε πολλές περιπτώσεις ως συνέπεια, την δημιουργία μιας αποφευκτικής συμπεριφοράς απέναντι στα φοβικά ερεθίσματα και τις σχετικές στρεσογόνες καταστάσεις, με αποτέλεσμα το άτομο να κινδυνεύει αφενός να απομονωθεί, αφετέρου να έχει μειωμένη εκπαιδευτική ή εργασιακή απόδοση παρά την πληρότητα του στις σχολικές/ σπουδαστικές/ εργασιακές προϋποθέσεις.
Το έντονο άγχος του κοινωνιοφοβικού ατόμου, με τις δυσλειτουργίες που προκαλεί η έκθεσή του ή η αποφυγή του στις καταστάσεις που αναφέρθηκαν, συνήθως επηρεάζουν την αυτοεκτίμησή του και μειώνουν την αυτοπεποίθησή του, με αποτέλεσμα την εκδήλωση κι άλλων παθήσεων (συννοσηρότητα), όπως η κατάθλιψη, η αγοραφοβία, η διαταραχή πανικού, η ιδεοψυχαναγκαστική διαραταχή καθώς και η εξάρτηση από το αλκοόλ και άλλες ουσίες (σε μια λανθασμένη προσπάθειά του χαλάρωσης).
Επίσης, η εκδήλωση της κοινωνικής φοβίας είναι συχνότερη στις γυναίκες από ότι στους άνδρες (όπως συμβαίνει με όλες τις αγχώδεις διαταραχές), με σύνηθες χρονικό σημείο έναρξης την εφηβεία (σπάνια εμφανίζεται μετά το 25ο έτος της ηλικίας) όπου ακολουθεί μια χρόνια πορεία και μετά το 45ο έτος να παρατηρείται συχνά κάποια ύφεση των συμπτωμάτων. Η πλήρης κι επιτυχής υποχώρηση της διαταραχής, προβλέπεται μόνο για το 25% περίπου των παθόντων.
Τα αίτια της εν λόγω πάθησης βρίσκονται ακόμη υπό διερεύνηση, αλλά τείνει να θεωρείται υπεύθυνη η γενετική προδιάθεση με την οικογενειακή κληρονομικότητα να κατέχει τον πρώτο λόγο. Ακόμη, ένας άλλος σημαντικός παράγοντας θεωρείται το περιβάλλον με την παρατήρηση σχετικών/παρόμοιων φοβικών συμπεριφορών και την υιοθέτησή τους μέσω της διαδικασίας της μάθησης και του κοινωνικού παραδειγματισμού.
Όσον αφορά την θεραπεία, από τη μία μπορεί να χορηγηθεί φαρμακευτική αγωγή με αντικαταθλιπτικά, από την άλλη η γνωστική – συμπεριφορική ψυχοθεραπεία αξιολογείται ως ιδιαιτέρως αποτελεσματική. Τούτη η προσέγγιση, στοχεύει στην σταδιακή έκθεση του παθόντα στις φοβικές καταστάσεις ώστε να ενεργοποιηθούν κατάλληλοι μηχανισμοί επεξεργασίας τους που θα κάνουν το άγχος διαχειρίσιμο και το άτομο θα καταφέρει τελικά να νιώσει ασφαλές και θα αυξήσει την αυτοπεποίθησή του. Επίσης, γίνεται ψυχοεκπαίδευση του ατόμου σε τεχνικές χαλάρωσης (διαφραγματική αναπνοή) με στόχο τον καλύτερο χειρισμό του άγχους καθώς και γνωστική παρέμβαση στον τρόπο σκέψης του για τον εντοπισμό των λανθασμένων εκτιμήσεων του ατόμου και την λογική διαχείρισή τους μέσω ρεαλιστικότερων αντιλήψεων.
Καταλήγοντας, η κοινωνική φοβία είναι μια σοβαρή κατάσταση κατά την οποία το άτομο δεν μπορεί να διαχειρισθεί το άγχος του με αποτέλεσμα να γίνεται έρμαιο αυτού και να υποφέρει σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό τις διάφορες συνέπειες που περιγράφηκαν. Πιθανά σε όλη του την ζωή αν δεν στραφεί στη ψυχοθεραπεία ή αν δεν βρει κατάλληλους προσωπικούς τρόπους αντιμετώπισής της. Καμία σχέση δεν έχει με την αντικοινωνικότητα που αποτελεί μια συμπεριφορά που υιοθετεί το άτομο είτε απέναντι σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες και καταστάσεις, είτε συνολικά στους θεσμούς, αποτελώντας μια επιλογή υπό τον έλεγχό του δείχνοντας έτσι την άποψή του, τις προτιμήσεις του ή την γενική φιλοσοφία του περί ζωής.
Περισσότερες πληροφορίες για την Μαρία Μάρκου, πατήστε εδώ
Περισσότερα άρθρα από την ψυχολόγο μας, Μαρία Μάρκου:
–Νέα γυναίκα και single mom, από την Μαρία Μάρκου
–Το τσιγάρο και πώς μαθαίνουμε να ζούμε με αυτό, από την Μαρία Μάρκου
–Κρίσεις πανικού; Don’t panic!,από την Μαρία Μάρκου
–Εφηβεία και σεξουαλικότητα, από τη Μαρία Μάρκου