Είτε πνίγεστε όλη μέρα στη δουλειά, είτε έχετε αναλάβει τα των παιδιών καθώς οι επαγγελματικές δραστηριότητες βρίσκονται σε… χειμερία νάρκη λόγω συνθηκών. Στην πρώτη περίπτωση ζείτε μονίμως με την αγωνία να τα προλάβετε όλα και τις ενοχές ότι στερείτε χρόνο από τα παιδιά σας. Γυρνάτε σπίτι το βράδυ κατάκοποι και δεν ξέρετε τι να πρωτοκάνετε στον ελάχιστο χρόνο που απομένει μέχρι να πέσετε για ύπνο. Στη δεύτερη περίπτωση ενώ διαθέτετε αρκετό χρόνο στην οικογένεια, σάς λείπει η δημιουργία και η έκφραση εκτός σπιτιού, η αίσθηση ότι παράγετε και δεν είστε μόνο γονιός. Το αστείο είναι πως η μία κατηγορία -και εφόσον μιλάμε για γυναίκες- σχεδόν φθονεί την άλλη για την τύχη της: η πρώτη για τον χρόνο που περνούν με τα παιδιά οι μεν, η δεύτερη για τα προσωπικά επιτεύγματα εκτός σπιτιού των δε.
Το μόνο σίγουρο είναι πως και στις δύο περιπτώσεις θα παρουσιαστούν μικρότερα ή μεγαλύτερα προβλήματα με τα παιδιά. Για παράδειγμα, η μητέρα γυρνά κατάκοπη από τη δουλειά, κάνει διεκπεραιωτικά τις δουλειές του σπιτιού που μάλλον τη χαλαρώνουν και το παιδί προσπαθεί μάταια να της τραβήξει την προσοχή με μια κρίση θυμού ή κάνοντας μια ζημιά. Στην αντίθετη περίπτωση η μητέρα που ζει στο σπίτι, μπορεί να είναι εξίσου διεκπεραιωτική με τα παιδιά της αφού νιώθει θλίψη για όσα της λείπουν, με αποτέλεσμα εκείνα να έχουν αποφασίσει να γκρεμίσουν το δωμάτιο κι εκείνη να μην έχει καν το κουράγιο να τα μαλώσει.
Και στη μια περίπτωση και στην άλλη, ο γονιός δεν μπορεί να συνδέσει την αλληλουχία των γεγονότων και στέκεται στη συμπεριφορά του παιδιού. Και όσο προσπαθεί με θεμιτούς και συχνά αθέμιτους τρόπους να το πειθαρχήσει, τόσο η αντίδραση του παιδιού γίνεται εντονότερη. Παραιτημένος από τον κόπο της παιδικής ανατροφής και την αδυναμία να αναγνωρίσει το δικό του μερίδιο ευθύνης, βάζει στο παιδί ταμπέλες: «υπερκινητικός, αντιδραστικός, ανυπάκουος» και συχνά στρέφεται στον ειδικό ψυχικής υγείας με το αίτημα «να το αλλάξει και να γίνει ένα ήσυχο παιδί όπως όλα τα άλλα». Και τότε ο ειδικός –τις περισσότερες φορές- εντοπίζει εκείνο που ο γονιός πρέπει να αλλάξει στη συμπεριφορά του, ώστε να ωφεληθεί και το παιδί, καθώς εκείνο συντονίζεται με το οικογενειακό συναίσθημα. Το παιδί και ιδίως της προσχολικής ηλικίας, δεν ξέρει πώς να εξωτερικεύσει το οικογενειακό κλίμα που εισπράττει (π.χ, φωνές και καυγάδες), νιώθει άγχος και το εκφράζει με υπερ-αντίδραση. Η φυσική παρουσία του γονιού, ο χρόνος που θα περάσουμε μαζί του, το ενδιαφέρον, η αγάπη, το χιούμορ, η ζεστασιά που θα νιώσει στο σπίτι, είναι τα ζητούμενα στη σχέση μας μαζί του, φυσικά μέσα στο πλαίσιο των εξαιρετικά απαιτητικών συνθηκών όπως έχουν διαμορφωθεί σήμερα για όλους.
Ωστόσο, εκτός από τα διεγνωσμένα προβλήματα (π.χ., μαθησιακές δυσκολίες, τραυλισμός) ή αναπτυξιακές διαταραχές(π.χ., αυτισμός),υπάρχουν και σημάδια που πρέπει να κινητοποιήσουν τους γονείς μικρών και μεγαλύτερων παιδιών ή εφήβων στην αναζήτηση ειδικού ψυχικής υγείας:
– Η οικογένεια αντιμετωπίζει μια δοκιμασία όπως διαζύγιο, πένθος, ασθένεια
– Απότομη αλλαγή στις σχολικές επιδόσεις
– Απότομη αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες (βουλιμία ή ανορεξία)
– Δυσκολίες στον ύπνο
– Παίρνει ναρκωτικά ή άλλες ουσίες
– Αυτοτραυματίζεται
– Παρουσιάζει κατάθλιψη, αισθήματα αναξιότητας, έχει τάσεις φυγής
– Παρουσιάζει παραβατική συμπεριφορά
Υπάρχουν συγκεκριμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις και τεχνικές που μπορούν να βοηθήσουν αποτελεσματικά τα παιδιά, τους εφήβους και τους γονείς τους με απαραίτητη προϋπόθεση φυσικά, τη καλή συνεργασία και την εμπιστοσύνη και των τριών μερών.
Από τη Νέτη Φίλια,
Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας
HND in Counseling and Psychology,
Εκπαίδευση στη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία