χειρονομίες

Οι κάτοικοι της Ρώμης επικοινωνούν όχι μόνο κάνοντας χρήση του Λόγου αλλά των και χεριών. Μιλώντας περιπαθώς στο κινητό, καπνίζοντας αρειμανίως ή οδηγώντας το απειροελάχιστου μεγέθους αυτοκίνητό τους στους δρόμους της πόλης, χειρονομούν με εξαιρετικά κομψές και συντονισμένες κινήσεις.

Κινώντας τα χέρια τους οι Ιταλοί μπορούν να πουν ένα σωρό πράγματα από το «τι ζητάς από εμένα;» μέχρι το «δε γεννήθηκα χθες». Ορισμένες χειρονομίες είναι λιτές και «εκφράζουν» απλές έννοιες, όπως όταν π.χ. ο δείκτης ακουμπά το μάγουλο, που θα πει «μμμ… τι υπέροχη γεύση». Αλλες πολύπλοκες, πιο κεντρικές στην ύπαρξη, εκφράζουν μοιρολατρία, παραίτηση, κούραση από τον κόσμο, όλα άρρηκτα μέρη της ιταλικής ζωής.

Δύο παλάμες στραμμένες προς τον ουρανό μπορεί να εκφράζουν μία πολύ πραγματική ερώτηση «τι συμβαίνει λοιπόν;», ενώ οι παλάμες ενωμένες σε θέση προσευχής θέτουν ένα ρητορικό ερώτημα «λοιπόν, τι θέλετε να κάνω;». Οποιονδήποτε κι αν ρωτήσετε στους δρόμους της Ρώμης πότε θα έρθει το λεωφορείο θα ανασηκώσει τους ώμους και τα χέρια προς τον ουρανό σαν να λέει «όταν το επιτρέψει η θεία Πρόνοια».

Αναμφισβήτητα, αυτή η τάση έκφρασης με χειρονομίες μπορεί να ξεφύγει των ορίων.

Το 2008, ο Ουμπέρτο Μπόσι, ο γραφικός ιδρυτής της Λέγκας του Βορρά, έκανε μία άσεμνη χειρονομία κατά την ανάκρουση του ιταλικού εθνικού ύμνου. Οι εισαγγελείς της Βενετίας έκριναν ότι η χυδαία χειρονομία, παρότι προκάλεσε οργή, δεν αποτελούσε εγκληματική πράξη. Το χειρονομείν, άλλωστε, δεν είναι ξένο, ούτε καν στους Ιταλούς πολιτικούς. Ο πρώην πρωθυπουργός Σίλβιο Μπερλουσκόνι είναι ο πολιτικός που μιλούσε με τα χέρια του περισσότερο από όλους, ενώ αντιθέτως ο Τζούλιο Αντρεότι, επτά φορές πρωθυπουργός και σαφώς ο ισχυρότερος Ιταλός πολιτικός της μεταπολεμικής περιόδου, κρατούσε τα χέρια του σταυρωμένα και ακίνητα, χειρονομία που εξέφραζε την τεράστια δύναμη και εξουσία που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει, εφόσον το αποφάσιζε.

Η Ιζαμπέλα Πότζι, καθηγήτρια ψυχολογίας του πανεπιστημίου της Ρώμης, επισημαίνει ότι οι Ιταλοί στην καθημερινή τους συζήτηση χρησιμοποιούν περί τις 250 χειρονομίες. «Είναι χειρονομίες που εκφράζουν απειλή, ευχή, απελπισία, αισχύνη ή περηφάνια». Στην πραγματικότητα, στο μοναδικό που διαφέρει αυτή η γλώσσα από τη νοηματική είναι ότι κάθε χειρονομία χρησιμοποιείται μόνη της και βέβαια δεν υπάρχει συντακτικό.

Οι χειρονομίες έχουν πλούσια ιστορία. Σύμφωνα με μία εκδοχή, οι Ιταλοί ανέπτυξαν τις χειρονομίες ως εναλλακτικό τρόπο επικοινωνίας όταν ζούσαν υπό ξένη κατοχή και έπρεπε να συνεννοηθούν χωρίς οι επικυρίαρχοι να τους ακούσουν. Σύμφωνα με κάποιους, ο φιλόσοφος Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν είχε εκφράσει την πεποίθηση ότι η γλώσσα χρησιμοποιήθηκε για να αποτυπώσει την αλήθεια, για να πληροφορήσει, ενώ σε πολλές περιπτώσεις κάποιες χειρονομίες, όπως το σκούπισμα των δακτύλων κάτω από το πιγούνι, που θα πει «δεν μου καίγεται καρφί», είναι πληροφοριακά κενή, απλά μία αντίσταση κατά της εξουσίας και ταυτόχρονα ένας τρόπος για να διασώσει κανείς ό,τι γίνεται από την αξιοπρέπειά του.

Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ