Κυκλοθυμία: ασθένεια ή επιλογή μας;, από την Μαρία Μάρκου

Συνήθως, οι άνθρωποι χαρακτηρίζονται αισιόδοξοι ή απαισιόδοξοι και ένα από αυτά τα δύο υποτίθεται ότι τους εκφράζει γενικά στον τρόπο που αντιλαμβάνονται τα διάφορα γεγονότα και δρουν μέσα στις καταστάσεις. Για αρκετούς ανθρώπους όμως, κανένα από τα δύο δεν τους εκφράζει συνεχώς, καθώς εκδηλώνουν ταχύτατες εναλλαγές της διάθεσης – από την θλίψη στην ευφορία – χωρίς να υπάρχουν εξωτερικοί παράγοντες που να δικαιολογούν αυτές τις μεταπτώσεις. Στο σημερινό άρθρο, θα μιλήσουμε για την κυκλοθυμία.

Η κυκλοθυμία λίγο ή πολύ, χαρακτηρίζει την συντριπιτική πλειονότητα. Χρήζει όμως ιδιαίτερης διαχείρισης όταν αυτή συμβαίνει με ταχύτατους ρυθμούς και προκαλείται από ενδογενή αίτια. Κατά το επίσημο ψυχιατρικό εγχειρίδιο DSM-IV-TR, τα διαγνωστικά κριτήρια είναι τα εξής:

Τα συμπτώματα εκδηλώνονται για τουλάχιστον δύο χρόνια κατά τα οποία ο ασθενής δεν βρίσκεται ελεύθερος των συμπτωμάτων για μεγάλο χρονικό διάστημα (2 μήνες)
Οι περίοδοι υπομανίας και κατάθλιψης δεν πληρούν τα κριτήρια μείζονος κατάθλιψης ή διπολικής διαταραχής
Η διαταραχή δεν μπορεί να εξηγηθεί από κάποια άλλη ασθένεια (συνηθέστερα σχιζοφρένεια)
Τα συμπτώματα δεν οφείλονται σε οργανική πάθηση ή σε χρήση φαρμάκων /ναρκωτικών
Τα συμπτώματα μειώνουν την λειτουργικότητα του ατόμου σε προσωπικό, κοινωνικό ή επαγγελματικό επίπεδο

Η κυκλοθυμία αποτελεί μια συναισθηματική διαταραχή όπου η μανία/υπομανία εναλλάσσεται με την κατάθλιψη. Αυτό σημαίνει ότι η ευφορία, η αισιοδοξία, η αυξημένη ενεργητικότητα (με μειωμένη την διάθεση για ύπνο), η λογόρροια δίνουν τη θέση τους στην θλίψη, την απαισιοδοξία, την ευερεθιστότητα, την απώλεια ενδιαφέροντος και τη μειωμένη ενεργητικότητα. Διαφοροποιείται από την κλινική κατάθλιψη καθώς η μορφή της είναι πιο ήπια. Συχνά όμως εξελίσσεται σε διπολική διαταραχή (μανιοκατάθλιψη) όπου οι παραπάνω εναλλαγές είναι εντονότερες και ο συναισθηματικός έλεγχος του ατόμου ξεφεύγει τελείως από τον έλεγχο του. Παρόλα αυτά υπάρχουν ειδικοί στον χώρο της ψυχικής υγείας που δεν την κατατάσσουν ως ασθένεια αλλά τη θεωρούν διόγκωση της κυκλοθυμικής προσωπικότητας με προδιάθεση στις εναλλαγές της διάθεσης. Από την άλλη, άλλα στατιστικά ευρήματα την αναδεικνύουν ως κληρονομική ασθένεια με μεγαλύτερη επιδημιολογία στον γυναικείο πληθυσμό αντί του ανδρικού.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η κυκλοθυμία αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό χωρίς να αποτελεί σημείο παθολογίας, κατά την εφηβεία. Είναι επίσης φυσιολογική και αναμενόμενη κατά την εμμηνόρροια. Η πρώτη αποτελεί αναπτυξιακό στάδιο ενώ η δεύτερη βιολογική λειτουργία. Και οι δύο όμως χαρακτηρίζονται από την αυξημένη ορμονική δραστηριότητα που δικαιολογεί την αποσταθεροποίηση του συναισθήματος και την ανισσοροπία της διάθεσης. Ακόμη, όσον αφορά την περίοδο της εφηβείας, η κυκλοθυμία επεξηγείται από την ανασφάλεια του νεαρού ατόμου καθώς αναζητά και διαμορφώνει τον εαυτό που επιθυμεί.

Εξαιτίας της ήπιας και χρόνιας μορφής της, το άτομο δεν αναζητά εύκολα βοήθεια αλλά αποδίδει τις θυμικές τους μεταπτώσεις σε εξωτερικούς παράγοντες ή σε απλή κακοκεφιά. Μιας και αυτή η κακή διάθεση είναι συχνή, το άτομο τείνει να θεωρείται και να χαρακτηρίζεται από το περιβάλλον του ως ιδιόρρυθμο. Τούτη η ιδιορρυθμία, στις περισότερες περιπτώσεις επαρκεί ως εξήγηση, με αποτέλεσμα το άτομο να αφήνεται στην ανεξέλεγκτη συναισθηματική εναλλαγή. Είναι σημαντικό όμως για τον κυκλοθυμικό τύπο ανθρώπου να μπορεί να διαχειρισθεί την εναλλαγή χωρίς να γίνεται έρμαιο της εκάστοτε διάθεσης. Το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση αυτών των αλλαγών. Έπειτα η αναζήτηση των εσωτερικών αιτιών. Όταν αυτές εντοπισθούν χρήζουν επεξεργασίας με στόχο την αποκατάστασή τους και την διαχείρισή τους ώστε ο έλεγχος της διάθεσης να γίνει περισσότερο συνειδητός. Άκρως επιβοηθητική είναι η ρεαλιστική αξιολόγηση των αρνητικών σκέψεων. Επίσης, σημαντική είναι η σταθεροποίηση της καθημερινής δραστηριοποίησης του ατόμου ανεξάρτητα από την διάθεσή του, ώστε να μην επηρεάζεται η λειτουργικότητά του από το εκάστοτε συναίσθημα που του προκύπτει. Τα παραπάνω, όταν δυσκολεύουν το άτομο, μπορούν να πραγματοποιηθούν με ψυχοθεραπεία, με τη γνωσιακή θεραπεία και τη ψυχανάλυση να έχουν καλά αποτελέσματα. Ενδιαφέρουσα φαίνεται να είναι και η αντιπεσιμιστική θεραπεία του Σέλιγκμαν, κατά την οποία το άτομο εκπαιδεύεται στην επίκτητη αισιοδοξία μέσω της αναγνώρισης και τον περιορισμό των αρνητικών σκέψεων.

Κλείνοντας, όπως αναφέραμε η κυκλοθυμία εκδηλώνεται σε όλους τους ανθρώπους. Η παθολογία της προκύπτει από την αυξημένη ταχύτητά της που ταλανίζει και αποδιοργανώνει το άτομο. Η θεραπεία στοχεύει στην ομαλοποίηση του συναισθήματος. Το ίδιο το άτομο χρειάζεται να επικεντρωθεί στην ανάληψη του συναισθηματικού του ελέγχου ή στην λειτουργική διαχείριση του συναισθήματος του ακόμη κι όταν ξεφεύγει από τον έλεγχό του.