ψυχαναγκαστική

από τη Μαρία Μάρκου– Ψυχολόγο*

Η Κ. είναι 26 ετών και μένει μαζί με τους γονείς και τον μικρότερο αδερφό της. Αγαπάει πολύ την γραφιστική την οποία έχει σπουδάσει. Ψάχνει καιρό για δουλειά – όχι απαραίτητα ως γραφίστρια – αλλά από τη μία οι καιροί είναι δύσκολοι έτσι κι αλλιώς, από την άλλη η ίδια νιώθει πως για εκείνη οι επιλογές της λιγοστεύουν λόγω της εμφάνισής της.
Η Κ. είναι καστανή, με μακριά ίσια μαλλιά, μεγάλα μάτια και το ύψος της φτάνει στο 1,65. Το πρόβλημά της δεν αφορά αυτά τα χαρακτηριστικά αν και συνήθως η απογοήτευσή της για την εικόνα της τα παίρνει σβάρνα κι αυτά οπότε σπάνια βλέπει κάτι όμορφο πάνω της. Το πρόβλημα της Κ. είναι το βάρος της το οποίο ξεπερνά κατά πολύ το “φυσιολογικό”.

Κι αυτό κάποιες φορές την κάνει να αισθάνεται γενικά αφύσικη, σαν να διαφέρει από τους υπόλοιπους με έναν τρόπο που κανείς δεν μπορεί να της συγχωρήσει γιατί αποκλίνει από το κοινωνικό πρότυπο της ομορφιάς. Έτσι η Κ. συχνά αισθάνεται μόνη της. Και μες στη μοναξιά της πολλές φορές μπερδεύεται και η ίδια και της φταίει γενικά ο εαυτός της και δεν μπορεί να βρει κανένα άλλο χάρισμα πλην της ομορφιάς που να έχει αξία. Ορίζει τη λέξη άτομο με κριτήριο μόνο την εμφάνιση κι έτσι οδηγείται στο να κρίνει – όχι να προσδιορίσει – τον εαυτό της και μάλιστα καταδικαστικά ως “χοντρή”.

Έχοντας βρεθεί λοιπόν ένοχη, η Κ. νιώθει την ανάγκη να ξεσπάσει αυτή την ενοχή και να γεμίσει κάπως το κενό που της δημιουργεί η μοναξιά. Οπότε η Κ. τρώει. Τρώει πολύ και χωρίς να πεινάει κάθε φορά. Μοιάζει με αυτόματη διαδικασία, με συνήθεια…. όπως όταν κάποιοι καπνίζουν το ένα τσιγάρο μετά το άλλο.

Κι όπως συμβαίνει με όλους τους κορεσμούς, έτσι και το φαγητό έχει χάσει κατά πολύ την ικανοποίηση της απόλαυσης μοιάζοντας περισσότερο με επαναλαμβανόμενη συνήθεια. Συνήθεια που παρά το αίσθημα της ασφάλειας (κάνοντας κάτι γνώριμο) δημιουργεί ταυτόχρονα και ανασφάλεια κι ενοχή. Για αυτό και η Κ. αποφεύγει να τρώει μπροστά σε άλλους και όσον αφορά το οικογενειακό περιβάλλον προσπαθεί να κρύβει τα τσιμπολογήματα και τα γεύματα εκτός των βασικών οπότε είτε σηκώνεται τη νύχτα όταν οι άλλοι κοιμούνται είτε άλλες φορές νιώθει περισσότερο ελεύθερη όταν λείπουν από το σπίτι. Μπορεί να’ναι κιόλας, μιας κι έτσι δεν θα ακούσει το γνωστό “πάλι τρως;” με εκείνο το επικριτικό ύφος. Για να αποφεύγει γενικά τις επικρίσεις επίσης λέει ψέματα σχετικά με το φαγητό ή αποκρύπτει πράγματα. Για παράδειγμα, όταν βγαίνει με την παρέα της τρώει πιο λίγο από ό,τι συνήθως. Καμιά φορά σκέφτεται ότι αυτό δεν είναι αναγκαίο αλλά φοβάται το ενδεχόμενο να την επικρίνουν ή να σκεφτούν απαξιωτικά για εκείνη κι έτσι δειλιάζει να το ρισκάρει μιας και δεν αντέχει να εκτεθεί.

Η Κ. έχει δοκιμάσει πολλές δίαιτες κι επίσης έχει σκεφτεί διάφορους τρόπους σωματικής άσκησης που θα ήθελε να ξεκινήσει. Τις περισσότερες φορές έχει καταφέρει να χάσει 5 κιλά αλλά μετά από λίγο παρατάει σιγά – σιγά την διατροφή κι επιστρέφει στις παλιές της συνήθειες περισσότερο απογοητευμένη γιατί ξέρει πως δεν ήταν αρκετά. Αλλά δεν έχει άλλη υπομονή. Άλλωστε είναι πολλά τα χρόνια που έχει την επιθυμία να αλλάξει κι αρχίζει να συμβιβάζεται πως δε θα συμβεί. Όμως βαρέθηκε πια με αυτόν τον εαυτό που συνεχίζει να βλέπει μοναχά σαν χοντρό, ξεχνώντας πως το πρόβλημα είναι το βάρος της. Κατά τα άλλα είναι ο ίδιος άνθρωπος με ή χωρίς το σωματικό περιτύλιγμα.

Η υπερφαγία θεωρείται ως η πιο συνήθης διατροφική διαταραχή όπου εξαιτίας της ανεξέλεγκτης πρόσληψης τροφής το άτομο μπορεί να οδηγηθεί στην παχυσαρκία. Η παχυσαρκία εκτός από τα σωματικά προβλήματα που μπορεί να προκαλέσει (με συνηθέστερα τα καρδιακά προβλήματα), δυσχεραίνει κυρίως την ψυχική κατάσταση του ατόμου επηρεάζοντας ιδιαιτέρως τον βαθμό αυτοπεποίθησης και την διαμόρφωση της αυτοεκτίμησης.

Σε αυτό συμβάλλει κατά πολύ και η στάση του κοινωνικού συνόλου που συνήθως περιθωριοποιεί το αποκλίνον από το αισθητά ωραίο. Έτσι έναν παχύσαρκο άνθρωπο μέσα στο λεωφορείο θα τον κοιτάξουν σχεδόν όλοι οι υπόλοιποι επιβάτες και οι περισσότεροι θα σκεφτούν μάλιστα και κάποιο αστείο σχόλιο το οποίο μάλλον θα αποτύχει ως αστείο αλλά θα είναι αρκετό για γελοιοποίηση. Δεν είναι λοιπόν μόνο το ότι ο άλλος είναι διαφορετικός αλλά ότι το ότι αυτό που τον κάνει διαφορετικό είναι και άξιο γελοιοποίησης ή κι εχθρικότητας. Όμως η εμφάνιση δεν είναι κάτι που αξίζει να επιφέρει τέτοια στεγανά μιας και ο άνθρωπος είναι δίκαιο να κρίνεται από το βάρος των πράξεών του και όχι από το σωματικό.

Για την αντιμετώπιση της υπερφαγίας λοιπόν, το άτομο θα το βοηθήσει η ψυχοθεραπεία ώστε να αποκαταστήσει τη σχέση του με το φαγητό εξυγιαίνοντας την αυτοεκτίμησή του κι έτσι να κινητοποιηθεί στο να χάσει βάρος, να το αποφασίσει, να βρει τον κατάλληλο τρόπο και τελικά με υπομονή κι επιμονή να το καταφέρει. Σίγουρα θα το βοηθούσε σε αυτό και μια ευρύτερη στάση αποδοχής κι εκτίμησης ούτως ώστε να έχει να παλέψει μόνο με την αυτο-εκτίμησή του και όχι με την υποτίμηση των άλλων.

Για περισσότερες πληροφορίες για την Μαρία Μάρκου, μπορείτε να διαβάσετε εδώ

Σχετικά άρθρα:

–Μήπως παρουσιάζετε συμπτώματα ψυχαναγκαστικής υπερφαγίας;
–Τί είναι η Υπερφαγία;

από την Πόπη Χαλάτση

Θα σας παραθέσω ένα ερωτηματολόγιο που μπορεί ο καθένας σας να το συμπληρώσει και να δείτε αν είστε ψυχαναγκαστικός(ή) υπερφάγος ή όχι.
Σημασία έχει να εισατε ειλικρινείς στις απαντήσεις σας, γιατί διαφορετικά θα είναι εις βάρος σας η οποιαδήποτε λανθασμένη απάντηση…

1. Τρως όταν δεν είσαι πεινασμένος(η);
2. Συνεχίζεις αυτές τις κρίσεις φαγητού χωρίς να υπάρχει προφανής λόγος;
3. ΄Εχεις συναισθήματα ενοχής και τύψεων αφού φας υπερβολικά;
4. Αφιερώνεις υπερβολικά πολύ χρόνο και σκέψη στο φαγητό;
5. Περιμένεις με ευχαρίστηση και ανυπομονησία τις στιγμές που μπορείς να φας μόνος (η) σου;
6. Σχεδιάζεις εκ των προτέρων αυτές τις κρίσεις φαγητού;
7. Τρως λογικά μπροστά σε άλλους και μετά συμπληρώνεις αν είσαι μόνος (η) σου;
8. Επηρεάζει το βάρος σου τον τρόπο που ζεις τη ζωή σου;
9. ΄Εχεις προσπαθήσει να κάνεις δίαιτα για μία εβδομάδα (ή και περισσότερο) για να αποτύχεις τελικά;
10. Δυσανασχετείς με άλλους που σου λένε: («βάλε λίγη θέληση») για να σταματήσεις να τρως πολύ»
11. Παρότι έχει αποδειχθεί το αντίθετο, συνεχίζεις να ισχυρίζεσαι ότι μπορείς να κάνεις δίαιτα «από μόνος(η) σου» όποτε το θελήσεις;
12. Σε πιάνει ακατάσχετη όρεξη για φαγητό κάποια συγκεκριμένη ώρα, μέρα ή νύχτα, εκτός από την ώρα των γευμάτων σου;
13. Τρως προκειμένου να ξεφύγεις από έγνοιες ή φασαρίες;
14. ΄Εχεις ακολουθήσει ποτέ θεραπεία για παχυσαρκία ή άλλες καταστάσεις που σχετίζονται με το φαγητό;
15. Η συμπεριφορά σου σχετικά με το φαγητό κάνει εσένα ή κάποιους άλλους δυστυχισμένους;

Εάν απαντήσετε ΝΑΙ σε τρεις ή περισσότερες ερωτήσεις τότε είναι πιθανό ότι έχεις ή είσαι καθ’ οδόν να αποκτήσεις πρόβλημα ψυχαναγκαστικής υπερφαγίας.
Η πορεία προς την αλλαγή εξαρτάται από το πόσο βαθειά είναι η διαταραχή και πάντα θα υπάρχουν δυσκολίες και πισωγυρίσματα.

Είναι όμως σημαντικό ο θεραπευόμενος, να μάθει να διαχειρίζεται ακόμη κι αυτές τις καταστάσεις. Η ανακούφιση όμως που θα νοιώσει τόσο από την ψυχολογική αλλαγή κι από την βελτίωση της εξωτερικής του εμφάνισης όσο κι από τη βελτίωση της σωματικής του υγείας θα είναι τεράστια που πραγματικά αξίζει να το παλέψει…

Το ζητούμενο για τον ψυχαναγκαστικό υπερφάγο είναι να βγει από αυτό τον φαύλο κύκλο του φαγητού και της απόγνωσης και να πάει στην επίγνωση. Να βρει την λύση μέσα από ψυχολογική στήριξη. Είτε να βοηθηθεί μέσα από κάποιον ψυχολόγο είτε μέσω κάποιων ομάδων προγραμμάτων απελευθέρωσης από εξαρτήσεις που έγιναν για το σκοπό αυτό. Μέσα από αυτά θα κατευθυνθεί σωστά με έγκυρη πληροφόρηση, τεχνικές αυτοφροντίδας και μεθόδους διαχείρισης των συναισθημάτων του.
Με υπομονή, πίστη και σεβασμό δουλεύοντας παράλληλα το μυαλό του και την ψυχή του και παίρνοντας στήριξη ψυχολογική σε θεωρητικό επίπεδο και σε πρακτικό θα μεταμορφωθεί όπως ο μεταξοσκώληκας με το πλήρωμα του χρόνου που τρυπά από μέσα προς τα έξω το κουκούλι μόνος του (το κουκούλι που είναι γι’ αυτόν προστασία) για να να μεταμορφωθεί σε πεταλούδα.

από την Πόπη Χαλάτση

H υπερφαγία δεν πηγάζει απλώς από κακές διατροφικές συνήθειες μαθημένες στην παιδική ηλικία, ούτε απλώς από προβλήματα προσαρμογής, ούτε απλώς από αγάπη για το φαγητό, αν και όλα αυτά μπορεί να είναι παράγοντες που συντελούν στην ανάπτυξή της.
Τα άτομα που υποφέρουν από ψυχαναγκαστική υπερφαγία έχουν σαν διέξοδο το φαγητό για να κρυφθούν από τα ίδια τους τα συναισθήματα νομίζοντας ότι γεμίζουν τα κενά της ψυχής τους και για να μπορέσουν επίσης να αντιμετωπίσουν το στρες της καθημερινότητας και τα διάφορα προβλήματά τους.
Η ψυχαναγκαστική υπερφαγία είναι μία αρρώστια που διαρκώς εξελίσσεται, μία αρρώστια που μπορεί όμως και να την σταματήσει κάποιος. Δεν είναι ντροπή να παραδεχθούμε το πρόβλημα αυτό, το σημαντικότερο είναι να κάνει κάτι γι’ αυτό.

[quote_right]Το άτομο που υποφέρει από ψυχαναγκαστική υπερφαγία δυσκολεύεται να διαχειριστεί συναισθηματικές καταστάσεις όπως είναι το στρες, η βαρεμάρα, η στεναχώρια, ο θυμός και η έλλειψη ευχαρίστησης και χρησιμοποιεί το φαγητό σαν μηχανισμό ώστε να μπορέσει να διαχειριστεί τα δύσκολα συναισθήματά του. [/quote_right]
Συνήθως τα άτομα αυτά υποφέρουν για την φυσική τους εμφάνιση κι αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και να νοιώθουν συνέχεια τύψεις για τα παραπανίσια κιλά τους. Χρησιμοποιούν το φαγητό νομίζοντας ότι θα ξεπεράσουν τον πόνο τους ή τα προβλήματά τους.
Η υπερφαγία είναι χαρακτηριστικό και σε άτομα που έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής κακοποίησης. Μέσα από το φαγητό νομίζουν ότι καλύπτουν το κενό τους γι’ αγάπη που τους λείπει ή την επιβεβαίωση που θα ήθελαν να έχουν στη ζωή τους.
Η ψυχαναγκαστική υπερφαγία αυξάνει τον κίνδυνο εμφράγματος, υψηλής πίεσης και χοληστερόλης, παθήσεων των νεφρών, αρθρίτιδας, παθήσεων των οστών και εγκεφαλικού.
Τα συμπτώματα είναι τα εξής: εμφανίζουν φόβο επειδή δεν μπορούν να ελέγξουν την ποσότητα του φαγητού που θα καταναλώσουν, απομόνωση, ντροπή να φάνε μπροστά στους άλλους, νομίζουν ότι με το φαγητό θα ξεχάσουν τα προβλήματά τους, κατηγορούν τον εαυτό τους μετά από κάθε γεύμα, κρύβουν τα φαγητά τους σε περίεργα μέρη για να τα φάνε αργότερα, λαχάνιασμα, μεγάλη εφίδρωση, πόνοι στις αρθρώσεις και στα πόδια, υψηλή πίεση, κατάθλιψη, κόπωση, διαταραχές του ύπνου τους.

Στις επόμενες μέρες η κα Χαλάτση θα μας ετοιμάσει ένα ερωτηματολόγιο, στο οποίο θα μπορείτε απαντώντας το, να δείτε αν παρουσιάζετε κάποια από τα χαρακτηριστικά της “συναισθηματικής υπερφαγίας”.