Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν μια ιδιαιτέρως δημοφιλή πτυχή της διαδικτυακής πραγματικότητας. Τόσο, ώστε έχουν καταφέρει να γίνουν ένα νέο δυναμικό στοιχείο της σύγχρονης επικοινωνιακής καθημερινότητας. Στο σημερινό άρθρο θα μιλήσουμε για την διεθνώς αγαπημένη ιστοσελίδα, το facebook.
Αρέσει στην πλειονότητα, κάποιοι το μισούν, άλλοι κινδυνεύουν να εξαρτηθούν από αυτό, αν δεν έχουν ήδη εθιστεί ενώ μια μικρή μειονότητα βγήκε από τον κόπο – ή δεν μπήκε ποτέ σε αυτόν – να φτιάξει λογαριασμό χρήστη. Όπως και να΄χει όμως, είναι γεγονός ότι αποτελεί αιτία ποικίλων γεγονότων: άνθρωποι γνωρίζονται και συνδέονται μέσω αυτού ενώ άλλοι χωρίζουν εξαιτίας του, πολλοί πετυχαίνουν την επαγγελματική ή καλλιτεχνική προώθηση της εργασίας τους, άλλοι καταφέρνουν να ξαναβρεθούν μέσω αυτού, παιδιά είτε εξαπατώνται είτε εκμεταλλεύονται από παιδόφιλους, παιδεραστές και μαστροπούς, έφηβοι και νέοι απομονώνονται, με κάποιους να αυτοκτονούν, εξαιτίας του επονομαζόμενου cyberbullying ενώ όλοι οι χρήστες κινδυνεύουν εν δυνάμει από παραβίαση των προσωπικών τους δεδομένων.
Έχουν γραφτεί πολλά για όλα τα παραπάνω, σκοπός του παρόντος όμως, είναι η εμβάθυνση στον συνηθισμένο τρόπο χρήσης της συγκεκριμένης ιστοσελίδας και όχι στα ακραία – ευτυχή ή δυστυχή – περιστατικά του.
Ένας χρήστης λοιπόν, φτιάχνει τον λογαριασμό κυρίως για να επικοινωνεί με φίλους, γνωστούς, παλιούς συμμαθητές κλπ. Τουλάχιστον αυτή είναι η πιο δημοφιλής απάντηση στο ερώτημα “Γιατί έχεις facebook;”. Η επόμενη απάντηση είναι η ενημέρωση ενώ έπειτα τα διάφορα παιχνίδια που διαθέτει. Φυσικά, η επικοινωνία, η ενημέρωση και η διασκέδαση αποτελούν θετικά χαρακτηριστικά με ευνόητη την ευχαρίστηση που προκαλούν αλλά είναι γεγονός ότι μπορούν να ικανοποιηθούν επίσης διαδικτυακά σε άλλους ιστότοπους. Οι περισσότεροι όμως συνεχίζουν να προτιμούν το facebook. Ποιο είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της γοητείας του;
Εκτός από τα παραπάνω, η εν λόγω ιστοσελίδα – καινοτόμα όταν ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2004 – έδωσε την δυνατότητα σε όλους να μπορούν να γνωριστούν με όλους. Ή τουλάχιστον να έχουν αυτή την εντύπωση. Κι αυτό χωρίς να χρειάζεται την ανάπτυξη και καλλιέργεια των διάφορων χαρακτηριστικών και συμπεριφορών που κάνουν το άτομο κοινωνικά αρεστό. Με πιο απλά πράγματα – μια φωτογραφία, ένα έξυπνο σχόλιο, ένα αστείο status – και με τον πλέον εύκολο τρόπο – μερικά κλικ και λίγη πληκτρολόγηση, το άτομο υπάρχει σε μια κοινωνική κατάσταση όπου έχει την δυνατότητα να γίνει αρεστό. Μπορεί λοιπόν να κατασκευάσει μια κοινωνική εικόνα την οποία μπορεί και ελέγχει σε μεγάλο βαθμό: αναφέρει όποιες προσωπικές πληροφορίες θέλει – αληθινές ή ψεύτικες, κοινοποιεί και αντίστοιχα μπορεί να διαγράψει ό,τι του αρέσει, επιλέγει ποιοι μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί του ή τις πληροφορίες στις οποίες μπορούν οι άλλοι χρήστες να έχουν ή όχι πρόσβαση. Και όλα αυτά σε πραγματικό χρόνο αλλά όχι και σε χώρο οπότε η “διυπόστατη” αυτή ύπαρξη μπορεί να απολαύσει την ασφάλεια που προσφέρει η οθόνη: μπορείς να φοράς την πρόχειρη φόρμα σου και τα μαλλιά σου να είναι ατιμέλητα ενώ ταυτόχρονα μιλάς εκείνη τη στιγμή στο chat με τον ωραίο barman που γνώρισες εχθές όντας σίγουρη για την γοητεία σου κοιτώντας την sexy profil photo σου. Είναι μάλλον σίγουρη η αντικατάσταση αυτής της γοητείας με αμηχανία αν αυτός ο διάλογος προέκυπτε σε μια τυχαία συνάντηση με την ίδια εμφάνιση…
Μιας και αναφερθήκαμε στην γοητεία, αξίζει να αναφέρουμε στην μαζική τάση των γυναικείων προφίλ με τις selfie (οι περισσότερες εκ των οποίων duckface) φωτογραφίες ή σε κάποιες περιπτώσεις ημίγυμνες ή και τελείως γυμνές. Ως βασικό βιολογικό χαρακτηριστικό και κοινωνικά κυρίως γυναικείο προνόμιο, η σεξουαλικότητα καταφέρνει να εκφραθεί μέσω της παραπάνω μόδας και στο διαδίκτυο. Πετυχημένα ή αποτυχημένα ανάλογα την περίπτωση, η ουσία βρίσκεται στο ότι το facebook ως κοινωνικός χώρος είναι εύλογο να δημιουργεί την δυνατότητα ερωτικών / σεξουαλικών επαφών με μια πληθώρα ανθρώπων που υπό άλλες συνθήκες δε θα γώριζες ή μιλούσες ποτέ. Κι όλα αυτά παίρνοντας μια ιδέα (ή τελείως διαφορετική μιας και όπως αναφέρθηκε οι πληροφορίες μπορεί να είναι τόσο αληθινές όσο και ψεύτικες) για τον άλλον καθώς ρίχνεις μια ματιά στο προφίλ του. Κι αν φαίνεται ενδιαφέρων μάλλον θα συνεχίσεις σε σχόλια και συζητήσεις του χρήστη, σχηματίζοντας έτσι μια μεγαλύτερη ιδέα όπου με ένα friend request ή με την αρχή ενός chat, μπορείς να ξεκινήσεις μια προσωπική επαφή ή αντίστοιχα με ένα κλικ επίσης να εξαφανισθείς από μπροστά του: απόρριψη ή διαγραφή του αιτήματος φιλίας και αποκλεισμός του χρήστη… Εκτός από το ενδιαφέρον, η ενασχόληση με ένα προφίλ μπορεί να προκύψει για τελείως αντίθετους λόγους: αντιπάθεια και ζήλεια. Όπως και να’χει, η δυνατότητα που προσφέρεται είναι η ικανοποίηση της περιέργειας…ρίχνοντας μια ηδονοβλεπτική ματιά στον άλλον και την ζωή του.
Η ίδια ηδονοβλεπτική γοητεία, εκφρασμένη όχι ενεργητικά, αλλά παθητικά βρίσκεται σε ό,τι εμείς κοινοποιούμε ή μοιραζόμαστε στο προφίλ μας. Κι όπως εμείς έχουμε την εντύπωση της δυνατότητας επικοινωνίας με όλους, αντίστοιχα νομίζουμε ότι όλοι έχουν την δυνατότητα επικοινωνίας με εμάς. Είναι εύλογο λοιπόν ότι ο χρήστης θα φτιάξει το προφίλ του ώστε να είναι αρεστό (σε όσους θέλει να αρέσει ο καθένας φυσικά). Τα αγαπημένα μας likes τούτη την αρέσκεια αναγνωρίζουν καταφέρνοντας να ικανοποιήσουν την αυταρέσκειά μας. Καθώς όλο το προφίλ στηρίζεται στην αυτοπροβολή είναι κατανοητή η μαζικότητά του στους εφήβους (με την απαραίτητη ναρκισσιστική επένδυση στον εαυτό αυτής της περιόδου) και στις γυναίκες (με την φιλαρέσκεια να καλλιεργείται κοινωνικά ως απαραίτητο γυναικείο χαρακτηριστικό). Τα όρια μεταξύ αυτοπροβολής κι έκθεσης όμως είναι λεπτά, και συχνά ξεπερνώνται από πολλούς χρήστες, άνδρες και γυναίκες κάθε ηλικίας, με συνέπειες είτε την γελοιοποίηση είτε την εξαπάτησή του.
Καταλήγοντας, το facebook σίγουρα προσφέρει την αίσθηση της απεριόριστης δικτύωσης με όλους. Το ότι αυτό δεν είναι πραγματικά εφικτό δεν αλλάζει τη μαγεία της εντύπωσης. Η ίδια εντύπωση είναι που οδηγεί στην κατασκευή του δικού μας προφίλ. Το πώς αυτό θα χρησιμοποιηθεί και αν τελικά μας εκθέσει, απομονώσει ή καταφέρει να μας δικτυώσει κοινωνικά, εξαρτάται από τον τρόπο χρήσης του και το άτομο κάθε φορά. Το ερώτημα στο οποίο έχει να απαντήσει ο καθένας ξεχωριστά είναι κατά πόσο είναι πραγματικά αυτό που φαίνεται στο προφίλ του και ανάλογα με την απάντηση να αναρωτηθεί τους λόγους για τους οποίους θέλει να είναι δημόσια κοινοποιημένος εν μέρει ή εξ’ ολοκλήρου. Άλλωστε η ίδια η επιθυμία της κοινωνικής δικτύωσης είναι ένα ερώτημα για την σύγχρονη κοινωνικοποίηση (απαραίτητη προϋπόθεση της οποίας είναι η τρισδιάστατη αλληλεπίδραση και διάδραση) και κατά πόσο τελικά αυτή ενισχύει την επαφή ή μας αποξενώνει περισσότερο μπροστά από τις οθόνες μας.
Περισσότερες πληροφορίες για την Μαρία Μάρκου, πατήστε εδώ
Περισσότερα άρθρα από την ψυχολόγο μας, Μαρία Μάρκου:
–Νέα γυναίκα και single mom, από την Μαρία Μάρκου
–Μαμά 45 ετών και..άνω, από τη Μαρία Μάρκου
–Κρίσεις πανικού; Don’t panic!,από την Μαρία Μάρκου
–Εφηβεία και σεξουαλικότητα, από τη Μαρία Μάρκου
