παιδί

από τη Ιωάννα Κορδαλή-Ψυχολόγο*

Μπορείς να φανταστείς ότι είσαι στην οροφή ενός πολύ ψηλού κτηρίου; Έχει πολύ αέρα και δεν υπάρχουν κάγκελα στις άκρες. Πως θα ένιωθες; Λογικά φόβο και αυτό θα σε καθήλωνε στο κέντρο της οροφής προσπαθώντας να νιώσεις ασφάλεια. Φαντάσου τώρα ότι υπάρχουν μεγάλα και ανθεκτικά κάγκελα στις άκρες. Αρχικά, θα κάνεις μια βόλτα στην άκρη της οροφής ελέγχοντας κάθε τόσο αν τα κάγκελά είναι σταθερά. Σε λίγο θα αρχίσεις να νιώθεις ασφαλής. Την ασφάλεια στη δίνουν τα κάγκελα γιατί γνωρίζεις ότι θα σε κρατήσουν και αυτό σου δίνει την ελευθερία να περπατήσεις δίπλα από την άκρη.

Είναι ακριβώς αυτό το συναίσθημα της ασφάλειας που διεκδικούν τα παιδιά όταν προκαλούν να τους βάλεις σταθερά και σαφή όρια. Όταν βάζουμε όρια στα παιδιά τους στέλνουμε ένα ξεκάθαρο μήνυμα που λέει: νοιάζομαι πολύ για εσένα και θέλω να νιώθεις ασφαλής όσο θα γνωρίζεις τον κόσμο.

Τα παιδιά λειτουργούν σαν μικροί επιστήμονες που μέσα από το πείραμα (τη συμπεριφορά) και την εξέταση των αποτελεσμάτων (τις συνέπειες) αντιλαμβάνονται τους κοινωνικούς κανόνες. Σαν όλους τους μεγάλους επιστήμονες τα παιδιά δεν δέχονται τους κανόνες χωρίς αμφισβήτηση, έτσι τείνουν να επαναλαμβάνουν αρκετές φορές την συμπεριφορά μέχρι να βεβαιωθούν ότι το όριο είναι σταθερό. Αυτό μπορεί να κάνει την οριοθέτηση των παιδιών πραγματικό μαρτύριο για τους γονείς. Οι γονείς πρέπει να κατανοήσουν πραγματικά την αναγκαιότητα των ορίων καθώς το παιδί μέσα από αυτή τη διαδικασία νιώθει ασφάλεια, μαθαίνει να έχει αυτοέλεγχο και να παίρνει την ευθύνη των πράξεων του.

Υπάρχουν όμως τρόποι που διευκολύνουν αυτή τη διαδικασία; Σ’ αυτό το άρθρο δίνονται κάποιες πρακτικές συμβουλές που μπορεί να βοηθήσουν στην οριοθέτηση των παιδιών. Ο λέξεις κλειδιά είναι η συνέπεια, η σταθερότητα, ο διάλογος και η κοινή αντιμετώπιση.

Σ’ αυτή την διαδικασία της μάθησης των ορίων είναι σημαντικό οι γονείς να έχουν κοινή αντιμετώπιση. Παρά τις όποιες διαφορετικές απόψεις σχετικά με τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού τους, οι γονείς μέσα από τη συζήτηση και το διάλογο καλούνται να είναι σύμμαχοι και να χρησιμοποιούν κοινή στάση απέναντι στη συμπεριφορά του παιδιού. Καλό είναι και οι άλλοι άνθρωποι που εμπλέκονται με το παιδί (γιαγιά, παππούς, θείοι) να ενημερώνονται σχετικά με το ποια συμπεριφορά είναι μη επιτρεπτή και τον τρόπο αντιμετώπισης που έχουν επιλέξει οι γονείς.

Στο παιδί είναι σημαντικό να δίνεται εξήγηση σχετικά με τους λόγους για τους οποίους μια συγκεκριμένη συμπεριφορά δεν είναι επιτρεπτή. Μέσα από την συζήτηση πρέπει να δοθούν διευκρινήσεις και να απαντηθούν τυχόν ερωτήσεις του παιδιού για την συμπεριφορά ώστε να μπορεί να εσωτερικεύσει τις πληροφορίες και να τις ανασύρει όταν προκύπτουν νέες προκλήσεις. Επίσης, όταν στο παιδί δίνονται απαγορεύσεις χωρίς τις αντίστοιχες διευκρινήσεις το παιδί νιώθει ότι υποτιμάται και αυτό μπορεί να το θυμώνει ή να το κάνει αντιδραστικό στους κανόνες. Είναι σημαντικό να έχουμε στο νου μας ότι ο στόχος δεν είναι η συμμόρφωση αλλά η κατανόηση της ανάγκης των ορίων και η εσωτερίκευση τους που είναι απαραίτητο στάδιο της κοινωνικοποίησης.

Στη συνέχεια προειδοποιούμε για την συνέπεια αν η συμπεριφορά αυτή επαναληφθεί. Ο γονιός θα πρέπει να βοηθήσει το παιδί να καταλάβει ότι όταν μια συμπεριφορά είναι μη επιτρεπτή θα υπάρξουν συνέπειες. Η συνέπεια της συμπεριφοράς πρέπει να είναι προκαθορισμένη και συμφωνημένη και όχι να προκύπτει κάθε φορά μια καινούρια τιμωρία. Επίσης, η συνέπεια καλό είναι να συμβολίζει κάτι που να μπορεί να πραγματοποιηθεί και να μην υπόκειται σε απειλές (π.χ. η μαμά θα φύγει, ή δεν θα σ’ αγαπάει αν το ξανακάνεις). Η συνέπεια δεν πρέπει για κανέναν λόγο να σχετίζεται με συμπεριφορές που αφορούν στην αγάπη και στην γονική φροντίδα καθώς αυτά είναι πράγματα που πρέπει να θεωρούνται αυτονόητα και δεδομένα σε κάθε παιδί. Το παιδί για κανέναν λόγο δεν πρέπει να νιώσει ότι η φροντίδα και η αγάπη των γονιών είναι κάτι που μπορεί να το χάσει. Αυτό μπορεί να προκαλέσει ανασφάλεια και προβλήματα με την αυτό-εικόνα του παιδιού καθώς και με την ικανότητα του να νιώθει ότι είναι αγαπητό στην παιδική ηλικία αλλά και αργότερα στην ενήλικη ζωή.

Οι γονείς πρέπει να χρησιμοποιούν συνέπειες συμβατές με την ηλικία του παιδιού. Στις πιο μικρές ηλικίες η συνέπεια είναι πιο αποτελεσματική όταν συνδέεται άμεσα με το χρόνο της πράξης. Αν σ’ ένα παιδί νηπιακής ηλικίας επιβληθεί μία συνέπεια κάποιες ώρες μετά τη συμπεριφορά, το παιδί δεν μπορεί εύκολα να συνδέσει με τρόπο κατανοητό ότι ήταν η συγκεκριμένη συμπεριφορά που προκάλεσε τη συγκεκριμένη συνέπεια. Ένα πιο μικρό παιδί μπορεί να συμπεριφέρεται με έναν συγκεκριμένο τρόπο λόγο αφηρημάδας ή ανωριμότητας οπότε οι γονείς σ’ αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να είναι πιο διαλλακτικοί και να εξηγήσουν όσες φορές χρειαστεί στο παιδί γιατί αυτή η συμπεριφορά είναι μη επιτρεπτή.

Οι συνέπειες πρέπει να τηρούνται. Πολλές φορές οι γονείς είτε βρίσκονται σε καλή διάθεση είτε είναι κουρασμένοι και αποφεύγουν ή παραλείπουν να επιβάλουν την συνέπεια της συμπεριφοράς. Αυτό όμως τα παιδιά μπορεί να το παρερμηνεύσουν και να θεωρήσουν ότι δεν είναι η πράξη αυτή καθεαυτή που προκαλεί μια συνέπεια αλλά η αυθαίρετη διάθεση των γονιών. Αυτό προκαλεί σύγχυση και αμφισβήτηση των ορίων σ’ ένα παιδί.

Από την άλλη μεριά, όταν μια συγκεκριμένη ανεπιθύμητη συμπεριφορά διατηρείται για πολύ καιρό οι γονείς πρέπει να είναι ανοιχτοί και να μπορούν να διερευνήσουν τι άλλο μπορεί να έχει προκαλέσει αναστάτωση στο παιδί. Πολλές φορές εντάσεις ανάμεσα στους γονείς που αφορούν είτε στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών είτε σε θέματα συζυγικά θυμώνουν το παιδί και επηρεάζουν το συναισθηματικό του κόσμο. Τα παιδιά υποσυνείδητα μπορεί να επιλέξουν να εκδηλώνουν προβληματικές συμπεριφορές ώστε με τον τρόπο αυτό να ¨τραβούν¨ πάνω τους το θυμό των γονιών ή την προσοχή τους.

Η γέννηση ενός καινούριου παιδιού στην οικογένεια μπορεί να διαταράξει το μεγαλύτερο παιδί. Η διαρκής απασχόληση της μάνας με το καινούριο βρέφος κάνει το μεγαλύτερο παιδί να νιώθει παραμελημένο και ψάχνει τρόπους (συνήθως μέσα από μη επιτρεπόμενες συμπεριφορές) να αποσπάσει την προσοχή των γονιών. Στην περίπτωση αυτή καλό είναι οι γονείς να διατηρούν κάποιες δραστηριότητες αποκλειστικά με το μεγάλο αδελφάκι και να προσπαθούν να του  αφιερώνουν συγκεκριμένο χρόνο μέσα στη μέρα για παιχνίδι και δημιουργική απασχόληση.

Επίσης, ένα παιδί που νιώθει ότι οι γονείς του είναι πολύ απορροφημένοι με δικά τους θέματα και ασχολούνται με το παιδί μόνο όταν αυτό κάνει κάτι κακό ενισχύουν άθελα τους την αρνητική συμπεριφορά. Για το λόγο αυτό είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να μην προσηλώνονται μόνο στα αρνητικά πράγματα που κάνει το παιδί, θεωρώντας τα θετικά δεδομένα. Είναι απαραίτητο να υπάρχει μια ισορροπία ανάμεσα στην επιβράβευση για τις καλές συμπεριφορές του παιδιού και την επίπληξη. Έτσι στο παιδί δίνεται η αίσθηση ότι δεν είναι μόνο οι αρνητικές συμπεριφορές που τραβούν την προσοχή των γονιών αλλά και οι θετικές. Η επιβράβευση των θετικών συμπεριφορών ενισχύει την αυτοπεποίθηση των παιδιών και τα βοηθά να ανακαλύψουν και να εξελίξουν κι άλλες πτυχές τις προσωπικότητας τους.

Τέλος, μπορούν οι γονείς να χρησιμοποιούν παραδείγματα από τη δική τους ζωή. Μπορούν να μιλήσουν στο παιδί για μια δική τους αρνητική συμπεριφορά η οποία είχε συνέπειες. Με αυτό τον τρόπο το παιδί δεν νιώθει ότι τιμωρείται αλλά ότι κάποιες συμπεριφορές έχουν συνέπειες και ότι αυτό ισχύει για όλους τους ανθρώπους.

Επιμείνετε στα όρια με συνοχή. Όταν πρωτοβάζετε κάποιο όριο στο παιδί εκείνο θα το τεστάρει αρκετές φορές. Μπορεί να κλάψει, να παραπονεθεί και να φωνάξει. Το παιδί κάνει την δουλειά του. Όπως πριν με τα κάγκελα στο ψηλό κτήριο πρώτα ήλεγξες αν τα κάγκελα είναι σταθερά και μετά προχώρησες προς την άκρη. Έτσι και το παιδί έχει την τάση να ελέγχει την σταθερότητα των ορίων, όπως άλλωστε και οι ενήλικες.

Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλώ επικοινωνήστε με το «Κέντρο Ψυχολογικής Υποστήριξης και Συμβουλευτικής: Ιασμος”, που διατηρούν  οι:

*Ιωάννα Κορδαλή, Ψυχολόγος – Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια, 210 6126439 ή 6933349021, [email protected]

*Σοφία Τσιώρη, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, [email protected]

*από την Αννα Ραφτοπούλου–Παιδαγωγό

Ο πρώτος αποχωρισμός, το πρώτο μικρό- μεγάλο βήμα του παιδιού, συχνά οδυνηρός, λιγότερο για το ίδιο, περισσότερο για τους γονείς.

Η ανησυχία, η αβεβαιότητα και ο επαναπροσδιορισμός της οικογενειακής ισορροπίας –αυτής που με κόπο κατακτήθηκε τους προηγούμενους μήνες – αποτυπώνονται στην έκφραση, στο βλέμμα της μαμάς που περνάει για πρώτη φορά το κατώφλι του παιδικού σταθμού..

Μετά τα πρώτα 2 χρόνια οι ανάγκες του παιδιού γίνονται ολοένα και πιο σύνθετες. Η ικανοποίηση δεν έρχεται πλέον μόνο από το στενό οικογενειακό περιβάλλον, πρέπει να ανοίξει φτερά και να πετάξει σε άλλες γειτονιές, να συλλέξει εμπειρίες, να δεχτεί ερεθίσματα, να ενταχθεί στην ομάδα, να αποκτήσει τους δικούς του «φίλους», να πειραματιστεί στο παράλληλο παιχνίδι και να μάθει πώς θα περάσει στο συνεργατικό.

Ο χώρος του παιδικού σταθμού, του σωστά οργανωμένου, με άποψη και φιλοσοφία παιδοκεντρική, είναι εκείνος που καλείται πλέον να καλύψει τις νέες του ανάγκες και να στηρίξει το ξεδίπλωμα μιας υγιούς και αυτόνομης προσωπικότητας. Εδώ θα μάθει για πρώτη φορά την έννοια της ομάδας, θα μάθει πώς να γίνεται αποδεκτό από αυτή την ομάδα, θα γίνει υπεύθυνο, θα βρει τρόπο να διεκδικήσει τα θέλω του και θα αναπτύξει αυτοπεποίθηση. Η κοινωνικοσυναισθηματική εξέλιξη, με ιδιαίτερη βαρύτητα στην ηλικία 2-6 ετών οφείλει να είναι ο πρωταρχικός στόχος της προσχολικής εκπαίδευσης.

Ο παιδικός σταθμός δεν προσφέρει τις γνώσεις με τη στενή έννοια που πολλοί γονείς ορίζουν και η γενικότερη γνωστική ανάπτυξη του παιδιού δεν οφείλει να είναι και πρωταρχικός του στόχος. Οφείλει όμως να διακρίνει μέσα από την ομάδα κλίσεις, ιδιαιτερότητες, δυνατά και αδύνατα σημεία και να στηρίξει το παιδί αντίστοιχα, ενθαρρύνοντας την αυτονομία του και ενισχύοντας την αυτοεκτίμηση του.

Η μοναδικότητα της εξελισσόμενης δίχρονης προσωπικότητας παραμένει μοναδική και μετά την ένταξη στον παιδικό σταθμό, παράλληλα όμως το εγώ γίνεται εμείς, το απαιτώ διεκδικώ και το θέλω επιθυμώ. Χάνεται η αποκλειστικότητα που προσφέρεται απλόχερα σε κάθε σπίτι και η άμεση και άνευ όρων ικανοποίηση των επιθυμιών. Κερδίζεται όμως το κομμάτι της κοινωνικοποίησης και κλειδώνει ένα βασικό κεφάλαιο ωρίμασης που θα αποτελέσει τη βάση για μια ισορροπημένη περαιτέρω εξέλιξη με πιο δύσκολες προκλήσεις και απαιτήσεις.

Οι γονείς, τα σημαντικότερα πρόσωπα αναφοράς του παιδιού, καλούνται να υποστηρίξουν το δρόμο προς την ανεξαρτησία. Χρειάζεται όμως πρώτα να συνειδητοποιήσουν, να πιστέψουν και κυρίως να αποδεχτούν ότι όσο το παιδί μεγαλώνει, μαζί του μεγαλώνουν και αλλάζουν και οι ανάγκες.

2 ετών και επαναπροσδιορισμός στόχου λοιπόν. Η ένταξη στην ομάδα, η αίσθηση του «ανήκω κάπου», το «μαθαίνω να εμπιστεύομαι», να μοιράζομαι, να χαίρομαι για κάθε μικρό ή μεγάλο αυτόνομο βήμα μου είναι αξίες ανεκτίμητες τώρα που το παιδί εξελίσσεται, τώρα που είναι δεκτικό, τώρα που είναι έτοιμο να αποχωριστεί. Τώρα είναι η ώρα.

* Η κα Ραφτοπούλου είναι απόφοιτη του Παιδαγωγικού Τμήματος από το Freie Universität του Βερολίνου και διευθύντρια της «Νηπιακής Αγωγής» 

από την Ολγα Παπατριανταφύλλου, M.A., A.C.C, Ψυχολόγος/ Coach*

Το παιδί σας είναι αισιόδοξο ή απαισιόδοξο; Έχετε παρατηρήσει με ποιον τρόπο εξηγεί τα γεγονότα της καθημερινότητας;  Γνωρίζετε πώς ο τρόπος αυτός επηρεάζει την απόδοσή του στο σχολείο;
Ίσως να μην το γνωρίζετε αλλά ο τρόπος με τον οποίο εξηγούν τα παιδιά, αλλά και εμείς οι ενήλικοι, αυτά που  συμβαίνουν, είναι στενά συνυφασμένος με την απόδοσή, την αυτοπεποίθησή και την αυτό-αποτελεσματικότητα.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Ο τρόπος που εξηγούμε τα γεγονότα που συμβαίνουν στη ζωή μας ονομάζεται «επεξηγηματικό ύφος/στυλ». Κάποιοι από εμάς έχουμε ένα πιο απαισιόδοξο επεξηγηματικό ύφος και κατηγορούμε τους εαυτούς μας όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά (λέμε για παράδειγμα «εγώ φταίω») και όταν τα πράγματα πάνε καλά το αποδίδουμε στην τύχη (πχ λέμε «ήταν τυχαίο»).
Με άλλα λόγια οι απαισιόδοξοι πιστεύουν ότι τα αρνητικά γεγονότα είναι μόνιμα, έχουν χαρακτήρα προσωπικό ενώ τα θετικά γεγονότα είναι παροδικά και οφείλονται σε εξωτερικούς παράγοντες. Κάποιοι άλλοι πάλι έχουν μια πιο αισιόδοξη στάση και δεν κατηγορούν τον εαυτό τους για οτιδήποτε αρνητικό συμβαίνει αλλά βάζουν μέσα στην εικόνα και άλλους παράγοντες που μπορεί να την επηρεάζουν.

Γιατί όμως ο τρόπος που εξηγούμε τα γεγονότα είναι σημαντικός; Τι επιπτώσεις έχει αυτό στα παιδιά; Όταν το απαισιόδοξο ύφος γίνεται χρόνια κατάσταση, τότε αυτό συμβάλλει στο άγχος και στην κατάθλιψη και γενικά έχει αρνητικές συνέπειες στη ψυχική και σωματική υγεία. Από την ηλικία των 8-9 ετών τα παιδιά έχουν αναπτύξει αισιόδοξο ή απαισιόδοξο ύφος. Έρευνες δείχνουν ότι οι μαθητές που έχουν απαισιόδοξο επεξηγηματικό στυλ έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν υψηλότερα επίπεδα θυμού και να εμπλακούν σε καταστροφική συμπεριφορά στο σχολείο.
Αντίθετα οι μαθητές με αισιόδοξο στυλ είναι πιθανόν να ερμηνεύσουν μια αποτυχία πχ σε ένα μάθημα ως παροδική, γνωρίζουν ότι αφορά στο συγκεκριμένο μάθημα και δεν γενικεύουν και ξέρουν ότι έχουν οι ίδιοι τον έλεγχο για να επιτύχουν την επόμενη φορά.  Αντίθετα οι απαισιόδοξοι, την ίδια αποτυχία την θεωρούν ότι είναι κάτι μόνιμο, και ανεξέλεγκτο. Το θέμα είναι ότι αν το παιδί νιώθει ότι δεν έχει κανέναν έλεγχο, τότε νιώθει αβοήθητο, σταματάει να προσπαθεί και υπάρχουν πιθανότητες για κατάθλιψη.

Έρευνες δείχνουν ότι οι απαισιόδοξοι δεν επιμένουν στις δυσκολίες και στις προκλήσεις και γι αυτό έχουν περισσότερες πιθανότητες να αποτύχουν.

Ο Seligman (1991) λέει ότι τα παιδιά αναπτύσσουν το επεξηγηματικό τους ύφος από τρεις πηγές:

1. Από τις μητέρες τους: Οι κεραίες των παιδιών είναι συνεχώς συντονισμένες με τους γονείς τους και ιδιαίτερα με τις μητέρες. Έρευνες δείχνουν ότι ο τρόπος που οι μητέρες μιλούν για τον κόσμο και ο τρόπος που επεξηγούν τα γεγονότα επηρεάζει τα παιδιά.
2. Από τον τρόπο που κρίνονται από τους ενήλικες και δασκάλους: Τα παιδιά ακούνε όχι μόνον «τι» λέγεται αλλά και το «πώς» λέγεται από τους ενήλικες. Παίρνουν σοβαρά την κριτική που τους κάνουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί και έτσι σιγά – σιγά αναπτύσσουν το επεξηγηματικό τους ύφος.
   Αν το παιδί δεν έχει καλές επιδόσεις στο σχολείο, είναι εύκολο οι γονείς ή οι δάσκαλοι να το αποδώσουν στο ότι δεν «μπορεί» ή «δεν είναι έξυπνο». Με αυτή τη στάση όμως το παιδί θλίβεται, δεν θέλει να προσπαθήσει και έτσι το δυναμικό του χάνεται. Αν πιστέψουμε ότι δεν έχει κανένα ταλέντο, τότε το παιδί θα ενσωματώσει αυτό το πιστεύω στην εικόνα που δημιουργεί για τον εαυτό του και θα αναπτύξει ένα απαισιόδοξο επεξηγηματικό ύφος
3. Τη φύση των αρνητικών γεγονότων που βιώνουν: Αν τα αρνητικά γεγονότα που ζουν δεν βελτιώνονται, τότε υπάρχει μια αίσθηση απελπισίας.

Τα καλά νέα είναι ότι μπορούμε να μάθουμε στα παιδιά να είναι αισιόδοξα, ακόμη και αν έχουν μάθει σε έναν πιο απαισιόδοξο τρόπο σκέψης. Παρακάτω είναι μερικά tips:

1. Δίνετε μικρούς στόχους στα παιδιά και ενθαρρύνετέ τα ώστε να μην απογοητεύονται
2. Δώστε εναλλακτικές και επιλογές. Αυτό αυξάνει την αίσθηση ελέγχου
3. Βοηθήστε το παιδί να αναγνωρίζει και να συνδέει το συναίσθημα, τις σκέψεις, τις δράσεις και τα αποτελέσματα.
4. Όταν κάνετε κριτική, απευθυνθείτε στη συμπεριφορά του παιδιού και όχι στο ίδιο το παιδί (πχ όχι «είσαι κακό παιδί» αλλά «αυτό που κάνεις δεν μου αρέσει»)
5. Υποστηρίξτε το παιδί και πιστέψτε στις ικανότητές του. Πιστέψτε ότι έχει τις δυνατότητες να  μπορεί να επιλύει προβλήματα.
6. Κάθε μέρα να ρωτάτε το παιδί σας τι θετικό έγινε μέσα στην ημέρα με τους φίλους του, το σχολείο, τους δασκάλους κλπ. Τα παιδιά χρειάζονται τη θετικότητα.
7. Μάθετε στα παιδιά να αμφισβητούν τις αρνητικές τους σκέψεις.
8. Μάθετε στο παιδί να αναγνωρίζει και να γιορτάζει τις επιτυχίες του. Ασχοληθείτε με τις επιτυχίες του και ρωτήστε με ποιον τρόπο τα κατάφερε, εξερευνήστε τους στόχους που έχει για το μέλλον και επικεντρωθείτε στα χαρακτηριστικά εκείνα που το βοήθησαν να επιτύχει (τα δυνατά του σημεία).
9. Ψάξτε για ευκαιρίες «αυτοβελτίωσης». Ρωτήστε το παιδί τι θα μπορούσε να κάνει την επόμενη φορά ώστε τα πράγματα να πάνε καλύτερα.
10. Μάθετε στο παιδί σας να κοιτάει και τη θετική πλευρά. Οι άνθρωποι μαθαίνουμε από τις δυσκολίες. Αν για παράδειγμα τσακώθηκε με έναν φίλο του, η θετική πλευρά είναι ότι μαθαίνει να διαχειρίζεται τις διαφορές
11. Μην βάζετε «ταμπέλες». Τα παιδιά έχουν την τάση να «ζουν» με αυτά που τους λέμε.

Θυμηθείτε ότι αισιοδοξία δεν σημαίνει να βρισκόμαστε σε ένα ροζ συννεφάκι. Αισιοδοξία σημαίνει να έχουμε έναν ευέλικτο και ρεαλιστικό τρόπος σκέψης ανάλογα με την κατάσταση. Σημαίνει να μπορούμε να αναγνωρίζουμε τη δική μας ευθύνη, και παράλληλα να κατανοούμε ότι υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την κατάσταση.

*Η κα Ολγα Παπατριανταφύλλου, M.A., A.C.C ασχολείται με την ανάπτυξη και το well being των ανθρώπων μέσα από το strengths coaching, την εκπαίδευση, τη συμβουλευτική και τη διαχείριση άγχους. Για περισσότερες πληροφορίες, κάντε κλικ,εδώ

Πηγή: http://human-touch.gr