ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ: Ένας όρος που χρησιμοποιείται πολύ τακτικά από νηπιαγωγούς και ψυχολόγους για τα παιδιά κυρίως της νηπιακής ηλικίας. Οι δάσκαλοι όταν αναφέρονται σε θέματα αυτονομίας επικεντρώνονται στη μαθησιακή εικόνα του παιδιού. Τι ακριβώς όμως σημαίνει και πώς μπορεί ο κάθε γονέας να υποστηρίξει το παιδί του να αυτονομηθεί σωστά χωρίς να ελοχεύεται ο κίνδυνος να ξεπεράσει τα όρια;
Η αυτονομία του κάθε παιδιού έχει ως αφετηρία το σπίτι και το ενδοοικογενειακό περιβάλλον. Η εμπιστοσύνη των γονέων στο πρόσωπο και τις ικανότητες του παιδιού ενισχύουν τη διάθεση του ίδιου του παιδιού να αυτονομηθεί. Η αυτονομία ξεκινάει περίπου από την ηλικία των δύο ετών και εξελίσσεται πρωταρχικά με την ενίσχυση των γονέων και των ανθρώπων που φροντίζουν το παιδί και μετέπειτα από το σχολικό περιβάλλον.
Σπίτι-Γονείς
• Τα πρώτα στάδια της αυτονόμησης αφορούν στις βασικές ανάγκες του παιδιού, δηλαδή να αποβάλει την πιπίλα-μπιμπερό, την πάνα -συνοδευτικά με εκπαίδευση στην τουαλέτα- και να αρχίσει να τρώει μόνο του στερεές τροφές κρατώντας το φαγητό στο χέρι ή απλώνοντας το χέρι για να τις πάρει. Οι γονείς καλό θα είναι να ενισχύουν αυτή τη στάση του παιδιού και να μη το αποθαρρύνουν λόγω του φόβου.
• Το παιδί θα δοκιμάσει να κάνει πράγματα μόνο του, όπως να ντυθεί, να χτενιστεί, να πλύνει τα δόντια του, τα χέρια του, ή ακόμα και μπάνιο. Επιτρέψτε του να κάνει όλα τα παραπάνω με αόρατη επίβλεψηακόμα και αν το κάνει με αδέξιο τρόπο και επιβραβεύστε το.
• Επιτρέψτε στο παιδί να βοηθήσει ενεργά στις καθημερινές δουλειές του σπιτιού (πλυντήριο ρούχων –πιάτων), μάζεμα των δωματίων δίνοντάς του συγκεκριμένο ρόλο και στόχο για να γνωρίζει τι ακριβώς πρέπει να κάνει. Τα παιδιά αναζητούν ενεργό ρόλο μέσα στην οικογένεια.
• Ο αρχηγικός ρόλος μπορεί να εφαρμοστεί την ώρα του παιχνιδιού, γιατί άλλωστε τα παιδιά μπορούν να παίζουν καλύτερα από τους μεγάλους.
• Δώστε το περιθώριο στο παιδί να πάρει πρωτοβουλίες και να επιλέξει ανάμεσα σε πράγματα και καταστάσεις χωρίς πείσμα και εκρήξεις θυμού. Προτιμήστε τη συζήτηση με επιχειρηματολογία για να πάρετε από κοινού μια απόφαση.
• Στην κοινωνική συναναστροφή με τους ενήλικες επιτρέψτε στο παιδί την παρουσία του, ακούστε τη γνώμη του και παροτρύνετε το διακριτικά να εξωτερικεύσει τη σκέψη του χωρίς επικριτικό ύφος και αρνητικά σχόλια.
Η εμπλοκή του παππού και τη γιαγιάς στην καθημερινότητα του παιδιού ίσως καθυστερήσει τη διαδικασία της αυτονόμηση λόγω υπερπροστασίας.
Σχολείο-Εκπαιδευτικός
• Αυτοεξυπηρετείται (τουαλέτα, φαγητό, αλλαγή ρούχων αν βραχεί, ξέρει να φορέσει το μπουφάν, παπούτσια, κάλτσες κ.α). Αν οι γονείς στο σπίτι κάνουν όλα τα παραπάνω έναντι του παιδιού, τότε το παιδί θα δυσκολευτεί να τα εκτελέσει αρκετά, κυρίως στο σχολείο. Εκεί το παιδί καλείται να λειτουργεί μόνο του και με επάρκεια.
• Ακολουθεί τους κανόνες της τάξης και συνεργάζεται ενεργά με τα υπόλοιπα παιδιά της ομάδας.
• Χρησιμοποιεί στοχευμένα και οργανωμένα το εκπαιδευτικό υλικό χωρίς να χρειάζεται καθοδήγηση πάντα, από τον εκπαιδευτικό.
• Ξέρει να αναγνωρίζει, να αξιολογεί, να υπερασπίζεται τα δικαιώματά του, τα όρια του και τις ανάγκες του (βάσει ηλικίας).
• Γίνεται αρχηγός στο παιχνίδι και αναλαμβάνει τις ευθύνες του.
• Εκφράζει τη δημιουργική του σκέψη και μέσα από τα ερεθίσματα που δέχεται καλλιεργεί την κριτική του σκέψη.
Ο ρόλος του σχολείου είναι να προσφέρει την ποσότητα αυτονομίας που χρειάζεται ο κάθε μαθητής χωριστά και χρησιμοποιεί διάφορα μέσα προκειμένου να την πετύχει. Για παράδειγμα, οι σύντομες εντολές του εκπαιδευτικού που αφορούν σε συγκεκριμένο θέμα και εκφράζονται με θετικό τρόπο παροτρύνουν το παιδί στην πρόσληψη αποφάσεων και ενεργών κινήσεων μέσα στην τάξη.Την ίδια στιγμή, ο εκπαιδευτικός αφήνει στα παιδιά το περιθώριο του λάθους και έπειτα με κοινή συζήτηση επιλύουν συγκρούσεις και επαναπροσδιορίζουν τις στρατηγικές αντιμετώπισης.
Tip:Η αυτοαξιολόγηση με τη βοήθεια του γονέα ή του εκπαιδευτικού ενισχύει το ίδιο το παιδί, γιατί κάνει ενσυνείδητη κριτική στο εαυτό του και αναγνωρίζει τη λανθασμένη του συμπεριφορά χωρίς όμως κριτική και τιμωρίες. Η λύση στο πρόβλημα θα πρέπει να βρεθεί από το ίδιο το παιδί, γιατί η απόφαση για συμμόρφωση είναι δική του-ένα ατομικό συμβόλαιο .
Υπάρχει μια έντονη τάση στη σύγχρονη κοινωνία σύμφωνα με την οποία οι γονείς θέλουν να πραγματοποιήσουν όλες τις ανάγκες των παιδιών . Η συγκεκριμένη υπερ- γονεϊκή συμπεριφορά εγκλωβίζει τα παιδιά και αναμφισβήτητα δεν τους επιτρέπει να αυτονομηθούν ούτε στο σπίτι αλλά ούτε και στο σχολικό περιβάλλον. Τα παιδιά που προσπαθούν να έχουν αυτονομία μπορεί να δοκιμάζουν και να αποτυγχάνουν… όμως, ξαναδοκιμάζουν και τελικά επιτυγχάνουν!
Για περισσότερες πληροφορίες και για επικοινωνία με την Ψυχολόγο – Λογοθεραπεύτρια, Νικολοπούλου Έφη, πατήστε εδώ
Σχετικά άρθρα:
–Κάνει το παιδί να βλέπει τηλεόραση; από την Έφη Νικολοπούλου
–Παραμυθένια νανουρίσματα και όνειρα γλυκά… από την Έφη Νικολοπούλου
–Πώς αντιμετωπίζεται το άγχος στα παιδιά;
