Μιχαήλ Προβελέγγιος

από την Ιωάννα Χαλάτση-αρχιτέκτων*

#1# Ξεκίνησε την καριέρα του ως σχεδιαστής σκηνικών

Πριν αρχίσει να σκηνοθετεί ταινίες το 1925, ο Χίτσκοκ σχεδίαζε σκηνικά για ταινίες που γυρίστηκαν σε εξελιγμένα κινηματογραφικά studios στη Γερμανία. Είχε εξοικειωθεί με τη δημιουργική αναπαράσταση απειλητικών και κλειστοφοβικών χώρων, οι οποίες είχαν εξέχουσα θέση στον εξπρεσιονιστικό κινηματογράφο.

Το σπίτι που πρωταγωνιστεί στην ταινία του Χίτσκοκ “Στη σκιά των τεσσάρων γιγάντων” (“NorthbyNorthwest”) αποτελεί μία από τις πιο επιτυχημένες κινηματογραφικές μεταφορές του στυλ Prairie, που εισήγαγε στην αρχιτεκτονική ο FrankLloydWright.

#2# Η εμμονή του με τις αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες

Ο Jean-LucGodardήταν εκείνος που παρατήρησε ότι μέσα στις ταινίες του Χίτσκοκ οι μεμονωμένες λεπτομέρειες κυριαρχούν σε τέτοιο βαθμό, ώστε ο θεατής πολλές φορές να συγκρατεί πιο έντονα τα αντικείμενα / στοιχεία που χαρακτηρίζουν το χώρο παρά τις ίδιες τις ιστορίες των πρωταγωνιστών. Το ποτήρι με γάλα στις “Υποψίες” (“Suspicion”), ο αναπτήρας στον “Άγνωστο του Εξπρές” (“StrangersonaTrain”), το φλιτζάνι καφέ με το δηλητήριο στην “Υπόθεση Notorious” (“Notorious”) και τόσα άλλα αντικείμενα λειτουργούν ως ένα είδος κινηματογραφικού φετιχισμού, που αναδεικνύονται μέσα από κοντινά πλάνα. Με την έννοια αυτή, τα αντικείμενα κατέχουν κεντρικό ρόλο στην ίδια την εξέλιξη της ταινίας, ενώ παράλληλα εμπεριέχουν αρχιτεκτονικές αναφορές.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης ο τρόπος που ο σκηνοθέτης απεικονίζει κινηματογραφικά τα κλειδιά, τις κλειστές πόρτες, τα πόμολα των θυρών και τις κλειδαριές. Ιδιαίτερα τα παράθυρα, ως αρχιτεκτονικές αναφορές, είναι άρρητα συνδεδεμένα με τη σκηνοθετική υπόνοια ηδονοβλεψίας, που απορρέει από το έργο του, ως στοιχεία που διαμεσολαβούν ανάμεσα στο φως και τη σκιά.

Ωστόσο, το πιο αγαπημένο leitmotivτου Χίτσκοκ φαίνεται πως είναι οι σκάλες. Στα έργα του παρουσιάζονται ως χωρικά κατακερματισμένες δομές και ως τόποι όπου διαδραματίζονται κορυφαίες σκηνές στο σύνολο της δράσης. Η σκάλα ως μεταβατικός χώρος, συνδέει κοινόχρηστους χώρους με χώρους του σπιτιού και χώρους αυστηρά ιδιωτικούς, προκαλώντας στο θεατή ψυχολογική ένταση. Επιπλέον, ο Χίτσκοκ χρησιμοποιεί τη σκάλα στις ταινίες του και ως ένα στοιχείο σασπένς: κάθε βήμα παρατείνει τη δράση και κορυφώνει την αγωνία.

#3# Ο κεντρικός ρόλος των μνημείων

Σχεδόν σε όλες τις ταινίες του, ο Χιτσκοκ χρησιμοποίησε διάσημα μνημεία, με στόχο να αναδείξει ακόμα περισσότερο τα κινηματογραφικά του πλάνα. Γοητευμένος από την κλίμακα, τη σύνδεση που αναπόφευκτα δημιουργούν με το παρελθόν και την επιβλητικότητα των συγκεκριμένων μνημείων, τοποθετεί τους ήρωές του, τη δράση της ταινίας ή ακόμα και τις αλλαγές του καιρού (που γεννούν ψυχολογικές μεταπτώσεις)να λαμβάνουν χώρα δίπλα π.χ. στο Άγαλμα της Ελευθερίας ή στο Βρετανικό Μουσείο, αναδεικνύοντας και κινηματογραφικά την εμβληματικής τους δύναμη.

#4# Η Single-set σκηνοθεσία

Σε πολλές ταινίες του, ο σκηνοθέτης επέλεξε να αφηγηθεί κινηματογραφικά την ιστορία σε ένα συγκεκριμένο χώρο. Με τον τρόπο αυτό, το αρχιτεκτονικό περιβάλλον που δημιουργεί, πλαισιώνει και τονίζει την ίδια την αφήγηση, συνθέτοντας ένα ενιαίο σύνολο δράσης.

Έτσι, στη “Θηλιά”(“Rope”)οπτικοποιεί πλήρως μέσα από τις λήψεις του ένα διαμέρισμα στο Μανχάταν, στο “Τηλεφωνήσατε Ασφάλεια Άμεσου Δράσεως” (“DialMforMurder”) προβάλλει τις δραματικές επιπτώσεις μέσα σ’ ένα επιπλωμένο εσωτερικό, ενώ στο “Σιωπηλό Μάρτυρα” (“RearWindow”) γεννά κλειστοφοβικά αισθήματα μέσα από τις πανοπτικές λήψεις μιας αυλής, που παρακολουθεί ο ήρωας, καθηλωμένος σε αναπηρικό καροτσάκι.

#5# Τα στοιχειωμένα σπίτια

Μέρη γεμάτα μυστικά, μυστήρια και σκοτεινές γωνίες που μοιάζουν με λαβύρινθοι και κάνουν τους ήρωες να νιώθουν… χαμένοι. Ο Χίτσκοκ κινηματογραφεί χώρους που μοιάζουν στοιχειωμένοι, γεννώντας το αίσθημα του φόβου και της διαταραχής. Στη “Rebecca”, στο “Psycho” και στα “Πουλιά”, ο κίνδυνος καραδοκεί πάντα μέσα στο σπίτι. Ο σκηνοθέτης αναστρέφει με μαεστρικό τρόπο το οικείο ανθρώπινο περιβάλλον σε τόπο απειλητικό και ανοίκειο.

*Η Ιωάννα Χαλάτση είναι μέλος των  pro.plus.ma arkitektones , για τους οποίους μπορείτε να διαβάσετε  πατώντας εδώ

Επίσης μπορείτε να κάνετε like στη σελίδα τους στο facebook http://www.facebook.com/pro.plus.ma.arkitektones?fref=ts