φωτογραφία

Είναι ένα θέμα που γνωρίζουμε όλοι. Είναι ένα θέμα που έχει επηρεάσει τους περισσότερους. Το μεταναστευτικό απασχολεί καθημερινά εκατομμύρια ανθρώπους που είναι είτε κοντά, είτε μακριά από αυτό το ζήτημα. Με αφορμή, λοιπόν, την φωτογραφία του τρίχρονου Αϊλάν Κουρντί, του μικρού πρόσφυγα που βρέθηκε πνιγμένος στα παράλια της Αλικαρνασσού, καλούμαστε εγώ και η Αντιγόνη να σχολιάσουμε κατά πόσο είναι σωστό ή λάθος να μεταδίδονται ξανά και ξανά τόσο σκληρές εικόνες στα Μ.Μ.Ε. Ας δώσω τον λόγο πρώτα στην Αντιγόνη να μας εξηγήσει γιατί θεωρεί λανθασμένες τέτοιου είδους προβολές.

Ενημέρωση ≠ Εκμετάλλευση του πόνου (από την Αντιγόνη Αδαμοπούλου)

Η εικόνα του μικρού Αϊλάν να κείτεται νεκρός στην ακροθαλασσιά έχει κάνει το γύρο του κόσμου. Με αποτέλεσμα να γίνει ένα θλιβερό viral. Είτε η φωτογραφία ατόφια, είτε με τη μορφή κάποιου σκίτσου, το σπαραχτικό θέαμα το είδαν – και το κοινοποίησαν – όλοι. Για μένα, όμως, αυτή η υπερ-αναμετάδοση, αρχής γενομένης από τα ΜΜΕ ανά τον κόσμο, έπαψε να έχει ενημερωτικό χαρακτήρα.

Συμφωνώ πως η δημοσιοποίηση τέτοιων τραγικών γεγονότων ως ένα σημείο ίσως και να βοηθά τον κόσμο να αντιληφθεί τη σοβαρότητα της εκάστοτε κατάστασης. Είτε πρόκειται για τη διόγκωση του προβλήματος των προσφύγων – γιατί αυτοί οι άνθρωποι είναι πρόσφυγες κι όχι μετανάστες – είτε για την αστυνομική βία είτε για ο,τιδήποτε. Μέχρι εκεί, όμως. Γιατί από ένα σημείο κι ύστερα η υπερ-προβολή παύει να εξυπηρετεί το στόχο της ενημέρωσης, αλλά αντίθετα, σε βάρος των κατά περίπτωση θυμάτων, ξεκινά το κυνήγι του «κλικ».

Δεν είμαι εναντίον αυτής της δημοσιοποίησης, αλλά είμαι εναντίον της εκμετάλλευσης. Ξαφνικά ένιωσα πως ο μικρός Αϊλάν έγινε το δόλωμα για να εξυπηρετηθούν άλλοι σκοποί, οι οποίοι απέχουν παρασάγγας από εκείνον της ενημέρωσης, της συνειδητοποίησης του προβλήματος. Κι όχι μόνο ο Αϊλάν. Κι ο Βαγγέλης Γιακουμάκης, κι η νεαρή Μυρτώ που ακόμα δίνει τον αγώνα της σε κέντρο αποκατάστασης και πολλοί άλλοι. Σε σημείο που, προκειμένου να κρατήσουν σε εγρήγορση το κοινό τους κάποια μέσα αναπαρήγαν ακόμη και την πιο άχρηστη πληροφορία. Κάποια στιγμή η είδηση έπαψε να είναι είδηση και μιλούσαμε – φανερά πια – εκμετάλλευση του δράματος οικογενειών. Γιατί εκμετάλλευση είναι να παίρνει κάθε τρεις και λίγο ο δημοσιογράφος τους συγγενείς του εκάστοτε θύματος και να ρωτάει ό,τι του κατέβει στο κεφάλι. Εκμετάλλευση είναι το «καρτέρι» για μία φωτογραφία της «τραγικής μάνας». Εκμετάλλευση είναι που βγαίνει στα ΜΜΕ κάθε καρυδιάς καρύδι και το παίζει ειδήμων – ειδικά όταν δεν ξέρει και πού πάν’ τα τέσσερα.

Για να τα λέμε, όλα, όμως… έχουμε κι εμείς μερίδιο ευθύνης. Για κάποιο λόγο μας ελκύει όλο αυτό. Ίσως γιατί έτσι νιώθουμε πως ξορκίζουμε τους δικούς μας δαίμονες. Σα να σκεφτόμαστε «τελικά υπάρχουν και χειρότερα» και, για λίγο έστω, παύουμε να δίνουμε σημασία στα δικά μας προβλήματα. Αυτό όμως δεν είναι λύση. Όταν μπαίνουμε κι εμείς στο τριπάκι να κοινοποιήσουμε ή να κάνουμε retweet τέτοιες εικόνες, περισσότερο θρέφουμε το θηρίο. Κι όχι μόνο το θρέφουμε, αλλά είναι σα να φωνάζουμε κι εμείς «δώστε μας αίμα και πόνο, θέλουμε κι άλλο». Όχι. Δε θέλουμε να απαλύνουμε τον πόνο μας εκμεταλλευόμενοι τον πόνο του άλλου. Θέλουμε αφότου ενημερωθούμε να κάτσουμε σαν κοινωνία να σκεφτούμε τι μπορεί να γίνει για να μην ξαναδούμε τέτοιες εικόνες στις οθόνες μας. Το να βλέπουμε ξανά και ξανά τον Αϊλάν και τον κάθε Αϊλάν να μοιάζει – τι ειρωνεία – λες και κοιμάται με το νερό να του χαϊδεύει το πρόσωπο δεν αλλάζει κάτι, αλλά αντίθετα ίσως και να κάνει χειρότερα τα πράγματα.

Εν κατακλείδι… η υπερ-αναμετάδοση τέτοιων εικόνων από ένα σημείο κι ύστερα μόνο ενημέρωση δεν προσφέρει. Σε κάποιους ίσως το χάλασα, αλλά θα παρακαλέσω απλά να σκεφτούν τα λόγια μου.

Ενημέρωση = Αντιμετώπισης της – σκληρής – πραγματικότητας (από την Μαρία Παπουτσάκη)

Για να τα ξεκαθαρίσουμε… Δεν είναι ότι διαφωνώ πλήρως με την Αντιγόνη. Η δική μου πλευρά υποστηρίζει, απλώς, ότι πρέπει να μάθουμε να αντιμετωπίζουμε την πραγματικότητα και να μην κλείνουμε τα μάτια στο «κακό».

Φυσικά, όταν λέω «κακό», εννοώ αυτό που δεν μας αρέσει, που μας φοβίζει και μας ξενίζει. Η φωτογραφία του μικρού πρόσφυγα μας προκάλεσε αρνητικά συναισθήματα και δικαιολογημένα. Η θλίψη και η οργή κυριάρχησαν. Όμως, δεν μπορούμε να ζητάμε από τον κόσμο, είτε αυτός είναι ο κύκλος των Μ.Μ.Ε., είτε ο γείτονας μας, να μην μας πει ή μη μας δείξει κάτι «κακό». Είναι σαν να θέλεις να μείνεις έξω από το πρόβλημα και να αρνείσαι να αντιμετωπίσεις το ο,τιδήποτε. Και ρωτώ: Αν η εικόνα του τρίχρονου Αϊλάν δεν ήταν παντού για αρκετές ημέρες θα συζητούσε κανείς για αυτό το θέμα; Θα προσπαθούσαν να δοθούν λύσεις;

Ένα νεκρό παιδί πάντα θα συγκλονίζει. Ακόμη και αν είναι έξω από το σπίτι μας. Τότε τι θα κάνουμε; Θα κλείσουμε την πόρτα για να μην το βλέπουμε και θα ευχηθούμε να γίνει καλά; Καλώς ή κακώς το μεταναστευτικό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που ταλανίζει όχι μόνο την Ελλάδα, αλλά και όλοι την Ευρώπη. Η δική μου άποψη είναι ότι αυτή η εικόνα μας συγκλόνισε και ίσως και να ευαισθητοποίησε πολλούς που ήταν αρνητικοί στο θέμα της «φιλοξενίας» των μεταναστών.

Και ναι! Η αλήθεια είναι ότι τα Μ.Μ.Ε. παίζουν άσχημα παιχνίδια και εκμεταλλεύονται τον πόνο του άλλου. Όμως, η εικόνα είναι που θα σε στοιχειώσει, αυτή που θα σε προβληματίσει. Δηλαδή, εσύ θα ήθελες μια απλή αναφορά του προβλήματος, μια ξερή περιγραφή και τίποτε άλλο. Ε, τότε να βλέπουμε μόνο τις καλλιτεχνικές και ευχάριστες ειδήσεις και να αγνοήσουμε πολέμους, φόνους, βιασμούς. Αφού αυτά μας κάνουν να αισθανόμαστε άσχημα, ας κλείσουμε την πόρτα σε όλα αυτά που δεν επηρεάζουν άμεσα – ακόμη – τη ζωή μας.  Όταν το πρόβλημα διογκωθεί, θα σπεύσουμε όλοι να βγούμε στα κανάλια, να πάρουμε την αστυνομία, να κάνουμε κάτι επιτέλους για να ξορκίσουμε το «κακό».

Εγώ, όσο και αν σου φαίνεται περίεργο, πιστεύω ότι η υπερ-αναμετάδοση τέτοιων ειδήσεων μπορεί να προσφέρει πολλά. Άλλωστε, όσες περισσότερες φορές δημοσιοποιηθεί κάτι, τόσο περισσότεροι άνθρωποι θα το δουν. Αυτό δεν σημαίνει αυτόματα εκμετάλλευση του ανθρώπινου πόνου, αλλά προσπάθεια επίλυσης του προβλήματος. Όσο αντιδεοντολογικό είναι για σένα ένα νεκρό παιδί που ξέβρασε η θάλασσα, άλλο τόσο είναι για μένα αν η τάδε παρουσιάστρια βγήκε με το τάδε μπικίνι στην τάδε παραλία. Αυτό και αν δεν αφορά κανέναν. Κι όμως εκεί όλα μια χαρά. Μη σου πω ότι πολλές τρέχουν να βρουν και το ίδιο μαγιό.

Τέλος, θα ήθελα να τονίσω πως ακόμη και αυτοί που ανεβάζουν στα social media σκληρές εικόνες από τον πόλεμο και από το μεταναστευτικό είναι ο δικός τους τρόπος να διαμαρτυρηθούν, να εκφράσουν τη θλίψη τους, να ευαισθητοποιήσουν. Ας μην είμαστε αρνητικοί. Όλο και κάτι καλό θα βγει από αυτή την ιστορία. Όλο και κάπου θα βοηθήσει όλη αυτή η δημοσιοποίηση. Τουλάχιστον ας σκεφτόμαστε θετικά…

-Περισσότερες πληροφορίες για τη Μαρία Παπουτσάκη , μπορείτε να διαβάσετε εδώ

-Περισσότερες πληροφορίες για την Αντιγόνη Αδαμοπούλου, μπορείτε να διαβάστε εδώ