εθισμός

Πριν λίγες ημέρες ξεκινήσαμε να εξερευνούμε τον εθισμό που μπορεί να πυροδοτήσει η εκτεταμένη κι αλόγιστη χρήση του κινητού τηλεφώνου και τις επιπτώσεις μίας τέτοιας κατάστασης. Μάθαμε πώς μπορούμε να διαπιστώσουμε το πρόβλημα και πώς αρχικά μπορεί να επηρεάσει τη σωματική μας υγεία. Ο εθισμός αυτός, όμως, ενέχει και εντατικές και ψυχολογικές επιπλοκές.

01 Διαταραχές στον ύπνο. Εν μέρει μπορεί να συγκαταλεχθεί στην κατηγορία των σωματικών συμπτωμάτων, αλλά είναι γνωστό πως η ποιότητα του ύπνου επηρεάζει τις πνευματικές μας επιδόσεις και την ψυχολογία μας.

Σύμφωνα με έρευνες, η υπερβολική χρήση του smartphone έχει συνδεθεί με αύξηση των διαταραχών ύπνου και, κατ’ επέκταση, σωματικής και πνευματικής κόπωσης. Αυτό οφείλεται κυρίως στο έντονο φως που εκπέμπει η οθόνη του τηλεφώνου που επηρεάζει τα επίπεδα της μελατονίνης, της ουσίας που χημικά ρυθμίζει τον ύπνο, στο σώμα, Τα επίπεδα αυτά επηρεάζονται από το φως που δέχεται το σώμα. Το έντονο φως του κινητού, συνεπώς, εμποδίζοντας αυτά τα επίπεδα και τη δράση της μελατονίνης, αυξάνει τη λειτουργία του εγκεφάλου όταν, στην πραγματικότητα, αυτός πρέπει να είναι “ανενεργός” προκειμένου να αποκοιμηθούμε. Έτσι αυξάνεται ο χρόνος που χρειάζεται το σώμα μας για να μας πάρει ο ύπνος κι άρα αλλοιώνεται η ποιότητα του ύπνου.

02 Κατάθλιψη και διαταραχές άγχους. Η “διαφυγή” στο κινητό τηλέφωνο εν μέσω μίας κατάστασης που μας αγχώνει μπορεί πρόσκαιρα να μα προσφέρει ανακούφιση. Όταν, όμως, ελέγχουμε συνεχώς τη συσκευή για ειδοποιήσεις που (νομίζουμε πως) περιμένουμε, ακολουθεί συχνά το αίσθημα της απογοήτευσης. Επίσης, η συνεχής χρήση του smartphone μας εμποδίζει από το να αφιερωθούμε σε άλλες δραστηριότητες, κάνοντας μας (όσο σκληρό κι αν ακούγεται) αντικοινωνικούς, το οποίο φυσικά έχει αντίκτυπο στις κοινωνικές μας σχέσεις, με υπαρκτό το κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης. Ακόμη, η υπερβολική χρήση του κινητού μπορεί να οδηγήσει σε ιδεοψυχαναγκαστικές συμπεριφορές αλλά και “ξεσπάσματα” άγχους κι εκνευρισμού, ιδίως όταν η συσκευή ή τα δίκτυα τηλεφωνίας και ίντερνετ δε λειτουργούν.

03 Προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις. Έρευνες έχουν καταλήξει σε συμπέρασμα πως η υπερβολική χρήση του smartphone μπορεί να επηρεάσει (αρνητικά) προσωπικές αλλά κι επαγγελματικές σχέσεις. Για τις πρώτες ευθύνεται η ελλιπής επικοινωνία ανάμεσα στην οικογένεια, το ζευγάρι και τα φιλικά πρόσωπα, η οποία στη συνέχεια μπορεί να επιφέρει την απομάκρυνση και (αν δεν προληφθεί η κατάσταση) στην πλήρη διακοπής των σχέσεων. Όσο για τις επαγγελματικές, ο εθισμός αυτός μπορεί να μειώσει τις επιδόσεις στον εργασιακό χώρο και την “φτωχή” επικοινωνία ανάμεσα στους συνεργάτες, με ό,τι αυτά συνεπάγονται.

Και τώρα που γνωρίζουμε τη ζημιά που μπορεί να γίνει… πώς μπορούμε να διορθώσουμε το πρόβλημα;

                01 Ελέγχουμε το χρόνο που ξοδεύουμε στο κινητό. Για μία εβδομάδα μπορούμε να καταγράφουμε σ’ ένα ημερολόγιο πόσα λεπτά καταναλώσαμε χρησιμοποιώντας το smartphone, είτε για μηνύματα και e-mails είτε για σερφάρισμα. Στο τέλος αυτού το διαστήματος κι έχοντας αθροίσει το χρόνο, στοχεύουμε σταδιακά σε μείωσή του. Αν, λόγου χάρη, ξοδέψαμε δέκα ώρες, στοχεύουμε τη νέα βδομάδα να τις κάνουμε εννιά κ.ο.κ. Φυσικά φροντίζουμε την κάθε ώρα που θα “σώζουμε” να την περνάμε ποιοτικά.

02 Φροντίζουμε να ζούμε τη στιγμή. Όταν βγαίνουμε με τη συντροφιά μας και, αντί να αφοσιωθούμε σε αυτή, αναλωνόμαστε στο smartphone μας, εκτός του ότι μακροπρόθεσμα θα προκαλέσει ανεπιθύμητες συνέπειες, είμαστε (τουλάχιστον) αγενείς προς την παρέα μας. Κι είναι εντελώς διαφορετικό όταν στέλνουμε μηνύματα σε ένα φίλο για να “σκοτώσουμε” χρόνο ενόσω περιμένουμε κάπου από το να τον αγνοούμε όταν τον έχουμε απέναντί μας. Καλό είναι, λοιπόν, όταν βρισκόμαστε με τους δικούς μας ανθρώπους να απενεργοποιούμε το τηλέφωνο ή έστω να το έχουμε εκτός του οπτικού μας πεδίου, όπως στην τσάντα ή την τσέπη του πανωφοριού μας.

03 Μαθαίνουμε να το απενεργοποιούμε. Δε μπορεί όλες οι ειδοποιήσεις για μηνύματα ή emails να χρειάζονται επί τόπου την προσοχή μας. Όταν, μάλιστα, θέτουμε ως προτεραιότητα τη φροντίδα του εαυτού μας, σίγουρα είναι αναγκαία αυτή η αποχή. Επιλέγουμε, λοιπόν, να κλείνουμε εντελώς τη συσκευή μας από μία ώρα της ημέρας κι έπειτα, προκειμένου να αφοσιωθούμε σε μία ασχολία εποικοδομητική ή σε ό,τι μας χαλαρώνει είτε να αφιερώσουμε το χρόνο αυτό στην οικογένεια και τους φίλους μας.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως η τεχνολογία πρέπει να εξυπηρετεί εμάς κι όχι το αντίθετο. Πρέπει αυτή να είναι το εργαλείο μας, είτε στη δουλειά μας είτε στην επικοινωνία μας κι όχι να γινόμαστε εμείς υποχείριό της. Εφόσον έχουμε αυτό κατά νου, η διαδικασία της αποδέσμευσης από το smartphone μπορεί να γίνει πολύ ευκολότερη.

Ζούμε στην εποχή όπου οποιαδήποτε πληροφορία βρίσκεται… στην παλάμη μας. Με τις εταιρείες τεχνολογίας να μας προτείνουν ανά τακτά χρονικά διαστήματα τα νεότερα μοντέλα smartphones με περισσότερες δυνατότητες κι εφαρμογές, μπορεί ο καθένας μας να δει ανά πάσα στιγμή τα e-mails του και τα μηνύματά του, να τηλεφωνήσει, να τραβήξει φωτογραφία και… βασικά, να κάνει ό,τι θέλει! Και μέχρι τώρα οι στατιστικές θέλουν επτά στους δέκα Έλληνες να έχει smartphone – με το ποσοστό να φτάνει το αξιοπρόσεκτο 90% στην Αμερική. Οι συσκευές αυτές, όμως, έχουν καταφέρει να γίνουν βάση ενός εθισμού αντίστοιχου με εκείνον του τζόγου.

Πριν λίγο καιρό είχαμε αναφερθεί σε κάποια πράγματα τα οποία αγνοούσαμε γύρω από τον εθισμό στα κινητά ή/και το tablet. Τώρα νομίζω πως ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για έναν κίνδυνο που μας περιμένει στη γωνία, αν δεν έχει ήδη δηλαδή κάνει αισθητή την παρουσία του.

Κατ’ αρχήν, όμως… πώς μπορούμε να αντιληφθούμε αν εμείς ή κάποιος αγαπημένος μας έχουμε προβληματική σχέση με το κινητό μας; Αυτά είναι τα σημάδια:

                01 Παρατηρούνται συχνές προσπάθειες για λιγότερη χρήση της συσκευής, οι οποίες μένουν άκαρπες.
                02 Όλο και περισσότερη χρήση του smartphone για ένα αποτέλεσμα που θα μπορούσε να επιτευχθεί και χωρίς τη συσκευή, για παράδειγμα την αριθμομηχανή του ακόμη και για μία απλή αριθμητική πράξη.
                03 Έντονη ενασχόληση με τη συσκευή.
                04 Προσήλωση στη συσκευή σε καταστάσεις άγχους ή θλίψης, εν είδει παρηγοριάς.
                05 Χάνεται η αίσθηση του χρόνου εξαιτίας της παρατεταμένης χρήσης.
                06 Μία σχέση ή μία δουλειά έχει κινδυνεύσει (ή κινδυνεύει) εξαιτίας της υπερβολικής χρήσης του κινητού.
                07 Αυξημένη ανοχή χρήσης, η οποία οδηγεί σε συνεχή αναζήτηση για νεότερα μοντέλα συσκευών που προσφέρουν μεγαλύτερο εύρος δυνατοτήτων και πλήθος εφαρμογών.
                08 Σημάδια στέρησης όταν η συσκευή ή/και το υπάρχον δίκτυο δε λειτουργούν. Τα σημάδια μπορούν να είναι θυμός, υπερένταση, ευέξαπτη συμπεριφορά ή/και ανησυχία.

Όπως κάθε νόσος και κάθε πάθηση, κι ο εθισμός στις έξυπνες συσκευές διακατέχεται από συμπτώματα, σωματικά αλλά και πνευματικά/ψυχολογικά.

Ποιες είναι οι σωματικές επιπλοκές που μπορούν να παρουσιαστούν;

01 Επιβάρυνση της όρασης. Όταν προσηλωνόμαστε σε μία οθόνη πάνω από δύο ώρες, αισθανόμαστε πόνο, τσούξιμο ή και φαγούρα στα μάτια κι η όραση μπορεί να γίνει πιο θολή, με αποτέλεσμα την κόπωση αρχικά των ματιών και κατ’ επέκταση γενικότερη κόπωση η οποία μπορεί να συνοδεύεται από πονοκεφάλους.

02 Αυχενικός πόνος. Οι επιστήμονες το χαρακτηρίζουν ως “text neck” και αναφέρονται στην ενόχληση που μπορεί να προκληθεί στον αυχένα όταν τον επιβαρύνουμε καθώς “κρεμάμε” το κεφάλι προς τα κάτω για ώρα παρακολουθώντας την οθόνη του smartphone ή του tablet.

03 Κίνδυνος μικροβιακών λοιμώξεων. Όσο περίεργο κι ακούγεται, το κινητό μας μπορεί να είναι φορέας επιβαρυντικών για την υγεία μας μικροβίων. Έρευνες έχουν διαπιστώσει πως ένα στα έξι κινητά μπορούν να έχουν πάνω τους περιττωματική ύλη, αυξάνοντας τον κίνδυνο λοίμωξης από το βακτήριο E. Coli ή ακόμη και τον ιό του σταφυλόκοκκου. Στην πρώτη περίπτωση ταλαιπωρούμαστε από συμπτώματα πυρετού, εμετού και διάρροιας, ενώ στη δεύτερη, εκτός από τα επώδυνα αποστήματα, η μη έγκαιρη διάγνωση μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα σε οστά, αρθρώσεις αλλά και καρδιοαναπνευστικό.

04 Η εκτεταμένη χρήση κινητού είναι αιτία αύξησης των αυτοκινητικών ατυχημάτων. Συγκεκριμένα η χρήση του smartphone κατά την οδήγηση μειώνει την ανακλαστική ικανότητα του οδηγού, κάνοντας τον επικίνδυνο για τον ίδιο αλλά και τους γύρω του. Μάλιστα οι επιστήμονες θεωρούν πως η αποστολή μηνυμάτων κατά την οδήγηση κρύβει τους ίδιους ακριβώς κινδύνους με την οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ.

05 Σεξουαλική δυσλειτουργία στον άνδρα, με κίνδυνο ανικανότητας. Η ακτινοβολία που εκπέμπουν τα κινητά τηλέφωνα αποδεδειγμένα μπορεί να μειώσει τον αριθμό, την κινητικότητα αλλά και τη βιωσιμότητα των σπερματοζωαρίων.

                Στο Β’ μέρος του θέματος θα επικεντρωθούμε στα πνευματικά/ψυχολογικά συμπτώματα αλλά και στους τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος.