Κατερίνα Μαντά

Πριν από μερικές εβδομάδες, η Υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Δόμνα Μιχαηλίδου, παρευρέθη στην εκδήλωση για την παρουσίαση του παραμυθιού «Η Μεγάλη Περιπέτεια του Μίλτου» στο πλαίσιο της Εθνικής Καμπάνιας Ευαισθητοποίησης «Άλλαξε τη ζωή ενός παιδιού – Γίνε Ανάδοχος». «Το ρήμα που ταιριάζει στην Αναδοχή δεν είναι το αποκτώ. Αυτό είναι το ρήμα της Υιοθεσίας. Στην Αναδοχή ταιριάζει περισσότερο το ρήμα αγαπώ και μάλιστα χωρίς προϋποθέσεις και πάντα με ανοιχτό το ενδεχόμενο ενός αποχωρισμού»,είπε χαρακτηριστικά κι αυτό μας κίνησε το ενδιαφέρον. Με αφορμή, λοιπόν, αυτό το παραμύθι που κυκλοφόρησε με την εφημερίδα “Καθημερινή”, μιλήσαμε μαζί της για το φλέγον θέμα της αναδοχής.

-Θα θέλατε να μας πείτε με δικά σας λόγια, συνοπτικά, την ιστορία του «Μίλτου»;

Ο Μίλτος είναι ένα χαρούμενο και ζωηρό τιγράκι που ζούσε με τους γονείς του στο σπίτι του. Ως οικογένεια είχαν τις καλές και τι κακές τους στιγμές, όμως ο Μίλτος θυμόταν πιο πολύ τις στιγμές που άκουγε στην αγκαλιά την μαμάς του το παραμύθι του Μαχητή, ενός μικρού αετού που έπεσε από τη φωλιά του όμως πάλεψε και κατάφερε να γυρίσει νικητής πίσω σ’ αυτή. Κάποτε όμως οι δυσκολίες έγιναν ανυπέρβλητες και ο Μίλτος έπρεπε να απομακρυνθεί από τους γονείς του. Για πόσο κανείς δεν ήξερε. Έτσι βρέθηκε ολομόναχος να περπατά στο σκοτάδι και να φωνάζει την μαμά του και το μπαμπά του, αλλά κανείς δεν του απαντούσε. Η μόνη του παρηγοριά ήταν η θύμηση του Μαχητή.

Το πρώτο φως σ’ αυτή την περιπέτεια ήταν το μεγάλο σπίτι όπου βρέθηκε μαζί με άλλα παιδιά. Τότε κατάλαβε ότι δεν ήταν ο μόνος που στερήθηκε την οικογένειά του. Υπήρχαν κι άλλοι σαν κι αυτόν και έτσι άρχισε να τους διηγείται κάθε βράδυ την ιστορία του Μαχητή.

Ήταν καλά εκεί, δεν ήταν όμως το σπίτι του. Ώσπου μια μέρα γνώρισε την Έλλη. Είχε έρθει για να τον πάρει μαζί της στο δικό της σπίτι με τη δική της οικογένεια. Στην αρχή ήταν παράξενο, «μα έχω οικογένεια» σκεφτόταν, θυμήθηκε όμως ότι και ο Μαχητής άλλαξε πολλές φωλιές μέχρι να γυρίσει στην δική του. Έτσι βρέθηκε στην αγκαλιά της Έλλης όπου μετά από πολύ καιρό ένοιωσε ζεστασιά και αγάπη. Όπως η αγκαλιά της μαμάς του, έτσι και η αγκαλιά της Έλλης τον χώρεσε ακριβώς γιατί οι αγκαλιές χωρούν ακριβώς ό,τι αγαπούν.

Αυτή είναι η ιστορία του Μίλτου που γράφτηκε για να συμβολίσει την αναδοχή ως πράξη αγάπης για τα παιδιά που στερήθηκαν την οικογένειά τους. Να αναδείξει τη σημασία του Θεσμού με τρόπο που να είναι απλός και κατανοητός ακόμα και στα μικρά παιδιά.

-Πώς νιώσατε κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του παραμυθού στη Ρωμαϊκή Αγορά;

Χαρούμενη, συγκινημένη και αισιόδοξη! Ήταν μια διαφορετική εκδήλωση, για όλους. Βοήθησε σ’ αυτό και η υποβλητικότητα του χώρου, το φως και τα χρώματα της μέρας που έφευγε σιγά-σιγά. Είχαμε τη χαρά να ακούσουμε την Λένα Παπαληγούρα να διαβάζει το παραμύθι. Ακούσαμε τους δημιουργούς του, τον συγγραφέα Βαγγέλη Ηλιόπουλο και τον εικονογράφο Κωστή Παπαθεοδώρου να μιλάνε για το δημιούργημα τους, αισθανθήκαμε  την αγάπη και την αφοσίωση με την οποία το έφτιαξαν συμβάλλοντας σημαντικά στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών απέναντι στο θεσμό της αναδοχής που ήταν και ο σκοπός της εκδήλωσης. Ακόμη ένοιωσα ότι όλοι όσοι συμμετείχαμε μοιρασθήκαμε τα ίδια συναισθήματα.  Γι αυτό είμαι αισιόδοξη ότι το μήνυμα της θα φτάσει μακριά.

-Πώς αποφασίσατε να εμπλακείτε στην κυκλοφορία του παραμυθιού;

Το Παραμύθι είναι μέρος της καμπάνιας. Γιατί παραμύθι; Διότι ένα παραμύθι μέσα από την απλότητά του μεταφέρει πολύ πιο αποτελεσματικά το επιθυμητό μήνυμα σε μικρούς και μεγάλους. Απο τα παιδιά μαθαίνουμε αλλά και ως παιδιά μαθαίνουμε καλύτερα. Το Παραμύθι μας μπορεί να μπει και να μείνει πολύ πιο εύκολα σε κάθε ελληνικό σπίτι. Κυρίως όμως διότι έχει αξία να κατανοήσουμε το πόσο σημαντική είναι η αναδοχή για τα παιδιά που στερούνται τις οικογένειές τους, μέσα από την παιδική αφήγηση. Είναι σαν να μιλάνε τα ίδια τα παιδιά και στόχος μας να τα ακούσουμε και να ανταποκριθούμε στο κάλεσμά τους.

Καταλαβαίνετε ότι για να βγάλουμε τα παιδιά από τα ιδρύματα πρέπει να ενισχύσουμε με κάθε τρόπο το θεσμό της αναδοχής. Κι αυτό προσπαθούμε να κάνουμε. Προχωρήσαμε σε μια σειρά νομοθετικών ρυθμίσεων που διευκολύνουν και απλοποιούν τη διαδικασία. Σήμερα για την αναδοχή ο χρόνος αναμονής δεν ξεπερνά τους 8 μήνες. Δώσαμε το δικαίωμα στην αναδοχή σε οροθετικούς συμπολίτες μας και σε πάσχοντες από ηπατίτιδα Β, αλλά και σε οικογένειες με ανάπηρα βιολογικά παιδιά. Διευρύναμε τα ηλικιακά όρια για όσους επιθυμούν να γίνουν ανάδοχοι. Από 30 έως 60 ετών που ήταν, η αναδοχή είναι πλέον εφικτή σε συμπολίτες μας από 25 έως και 75 ετών. Θεσμοθετήσαμε και χορηγούμε προς όλες τις ανάδοχες οικογένειες, μηνιαία οικονομική ενίσχυση που κυμαίνεται από 325 έως και 2000 ευρώ το μήνα ανάλογα με τις ειδικές ανάγκες των παιδιών.

Ωστόσο, το μεγάλο στοίχημα σ’ αυτή την προσπάθειά μας είναι η αναδοχή από πολιτική προτεραιότητα που είναι σήμερα, να εξελιχθεί σε κοινωνική προτεραιότητα. Θέλουμε όλο και περισσότεροι πολίτες να ανταποκριθούν στο κάλεσμά μας και να γίνουν ανάδοχοι γονείς. Γι αυτό και η καμπάνια ενημέρωσης ήταν από την αρχή το δεύτερος πυλώνας του προγράμματος αποϊδρυματοποίησης.

Το Παραμύθι είναι μέρος της καμπάνιας. Γιατί παραμύθι; Διότι ένα παραμύθι μέσα από την απλότητά του μεταφέρει πολύ πιο αποτελεσματικά το επιθυμητό μήνυμα σε μικρούς και μεγάλους. Μπορεί επίσης να μπει πολύ πιο εύκολα σε κάθε ελληνικό σπίτι. Κυρίως όμως διότι έχει αξία να κατανοήσουμε το πόσο σημαντική είναι η αναδοχή για τα παιδιά που στερούνται τις οικογένειές τους, μέσα από την παιδική αφήγηση. Είναι σαν να μιλάνε τα ίδια τα παιδιά και στόχος μας να τα ακούσουμε και να ανταποκριθούμε στο κάλεσμά τους.

-Πόσο πολύπλοκη είναι η διαδικασία της αναδοχής στην Ελλάδα; Ποιο είναι το μέλλον για τα 1.400 παιδιά που ζουν σήμερα σε κλειστές δομές παιδικής προστασίας;

Όπως ανέφερα και πριν, οι διαδικασίες έχουν απλοποιηθεί και ο χρόνος αναμονής είναι ο ελάχιστος δυνατός. Είναι πλέον εύκολο, ένα ζευγάρι, ετερόφυλο ή ομόφυλο, ή ένας μόνο γονιός να ζητήσουν και να γίνουν ανάδοχοι.

Σε ό,τι αφορά το μέλλον του κάθε παιδιού που ζει σε κλειστή δομή παιδικής προστασίας το χειρότερο σενάριο είναι να ενηλικιωθεί μέσα στο ίδρυμα … Και το καλύτερο είναι αύριο κιόλας να βρεθεί γι αυτό μία οικογένεια. Η δική μας ευθύνη είναι να αποτρέψουμε το χειρότερο. Να κάνουμε ότι περνάει από το χέρι μας ώστε να ο χρόνος μέσα στη δομή να είναι ο ελάχιστος δυνατός.

Ξέρετε, υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών, που βρίσκονται πάνω από 10 χρόνια σε ίδρυμα. Παιδιά που δεν έχουν μάθει να ζουν έξω από αυτό, να πηγαίνουν για ψώνια, να βγαίνουν βόλτα σε πλατείες με τους φίλους τους, που έχουν ξεχάσει πως είναι να ζεις μέσα σε ένα σπίτι. Είναι εντυπωσιακό το ότι οι φίλοι τους στο σχολείο είναι συνήθως παιδιά που ζουν στην ίδια δομή. Και ξέρετε ποια είναι η μεγαλύτερη αγωνία τους καθώς πλησιάζουν προς την ενηλικίωση; το πώς θα τα καταφέρουν μόνα τους!

Ειδικά γι αυτά τα παιδιά θα πρέπει να υπάρξει και ειδική μέριμνα. Πρέπει να απογαλακτισθούν από το ίδρυμα και να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους. Γι αυτό το σκοπό προχωρούμε γρήγορα στην υλοποίησης προγράμματος ημιαυτόνομης διαβίωσης που θα τρέξει με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και προβλέπει τη δημιουργία 50 στεγών ημιαυτόνομης διαβίωσης για παιδιά από 15 ετών και πάνω.

Με το πρόγραμμα 200 παιδιά θα έχουν τη δυνατότητα να συγκατοικήσουν με παιδιά της ηλικίας τους σε μικρά διαμερίσματα μέσα στον αστικό ιστό, σε συνθήκες ημιαυτόνομης διαβίωσης, όπως ακριβώς αρμόζει στην εφηβεία. Να ζουν προστατευμένα, να λαμβάνουν την απαραίτητη φροντίδα, να στηρίζονται… Ώστε να τελειώνουν το σχολείο και όπου χρειάζεται να ολοκληρώνουν τις σπουδές τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Να έχουν επίσης την ευκαιρία για επαγγελματική κατάρτιση και τη δυνατότητα να καλλιεργήσουν επαγγελματικές δεξιότητες, να μαθητεύσουν δίπλα σε επαγγελματίες για να μάθουν την τέχνη τους. Εν κατακλείδι να αποκτήσουν τα απαραίτητα εφόδια ώστε να μπορούν να τα καταφέρουν μόνοι τους.

Και οφείλω να πω ότι είναι η πρώτη φορά που η πολιτεία κάνει κάτι και γι αυτά τα παιδιά που δεν τους δόθηκε η ευκαιρία να μεγαλώσουν μέσα σε μία οικογένεια.

   – Τι να περιμένουμε στο επόμενο διάστημα; Θα υπάρχουν διαδικασίες που θα βελτιώσουν την κατάσταση;

Η αποϊδρυματοποίηση απαιτεί διαρκή προσπάθεια και πάντα θα υπάρχουν πράγματα που μπορούν να γίνουν. Απαιτείται όμως χρόνος. Η ελληνική κοινωνία δεν έχει αποκτήσει κουλτούρα αναδοχής. Για τους περισσότερους συμπολίτες μας τα παιδιά των ιδρυμάτων είναι μια ευκαιρία να γίνουν γονείς. Για αυτό και στην μεγάλη τους πλειοψηφία στρέφονται προς την υιοθεσία. Δεν το λέω με αρνητική διάθεση, ο καθένας έχει το δικαίωμα να θέλει να αποκτήσει ένα παιδί που θα είναι δικό του. Για μας όμως ως πολιτεία προέχει το βέλτιστο συμφέρον των παιδιών και γι’ αυτό καλούμε την κοινωνία να μας ακολουθήσει στην προσπάθεια αποϊδρυματοποίησης.

Παράλληλα όμως, οφείλουμε να διασφαλίσουμε ότι για όσο χρόνο τα παιδιά είναι αναγκασμένα να ζουν μέσα σε δομές, αυτές να λειτουργούν με κανόνες που θα εγγυώνται την προστασία, την ασφάλεια την φροντίδα και την φυσιολογική ανάπτυξη των παιδιών. Οι προδιαγραφές λειτουργίας των Μονάδων Παιδικής Προστασίας τις οποίες πρόσφατα θεσμοθετήσαμε, έχουν αυτόν ακριβώς το στόχο. Για πρώτη φορά η Πολιτεία ορίζει το ενιαίο πλαίσιο λειτουργίας των ιδρυμάτων παιδικής προστασίας, ίδιο για όλους, καλύπτοντας ένα μεγάλο θεσμικό κενό που άφηνε περιθώρια για αυθαιρεσίες, πλημμελή φροντίδα, ακόμα και κακοποιητικές συμπεριφορές. Πρόσφατα γίναμε μάρτυρες σχετικών καταγγελιών που εγώ προσωπικά κατέθεσα στον αρμόδιο εισαγγελέα. Με τις προδιαγραφές που θέσαμε θέλουμε να αποκλείσουμε ανάλογα περιστατικά στο μέλλον. Η εύρυθμη λειτουργία των Μονάδων Παιδικής Προστασίας, κυρίως αυτών, πρέπει να διασφαλίζεται θεσμικά και όχι να επαφίεται στην καλή θέληση των φορέων που τις διοικούν.

– Υπάρχουν πολλά ζευγάρια, οικογένειες, άνθρωποι που θα ήθελαν να συμμετάσχουν για να διευκολύνουν την κατάσταση. Πώς θα μπορούσαν να βοηθήσουν;

Όπως ανέφερα η προσπάθεια αποϊδρυματοποίησης πρέπει να είναι καθολική. Η Πολιτεία χρειάζεται την στήριξη της κοινωνίας. Σήμερα υπάρχει ένα καλό θεσμικό πλαίσιο. Σίγουρα επιδέχεται βελτιωτικές παρεμβάσεις. Εμείς πρώτοι βρίσκουμε λάθη και παραλήψεις που φροντίζουμε να αποκατασταθούν. Είναι όμως προς τη σωστή κατεύθυνση: να βγάλουμε τα παιδιά από τα ιδρύματα.

Αυτό που ζητώ από τους συμπολίτες μας είναι να ανοίξουν την αγκαλιά τους σε ένα παιδί και να γίνουν ανάδοχοι. Τους καλώ να ξεπεράσουν τους δισταγμούς και το φόβο του αποχωρισμού που προκαλεί η ιδέα της αναδοχής. Ψάχνοντας για ιστορίες αναδοχών θα ακούσουμε για δυσκολίες και εμπόδια που στο τέλος όμως καταλήγουν σε ισχυρούς δεσμούς αγάπης που δεν χάνονται ποτέ. Δεν θα βρούμε όμως καμιά ιστορία αποτυχημένης αναδοχής. Με αγάπη και κατανόηση υπάρχει πάντα τρόπος. Και όλοι όσοι έχουν ζήσει την εμπειρία συμφωνούν ότι όχι μόνο άξιζε τον κόπο αλλά και ότι δεν θα μπορούσε να ήταν αλλιώς.