πρωτεϊνη

Όπως όλοι γνωρίζουμε, η σωστή διατροφή μας εξοπλίζει με όλα τα απαραίτητα στοιχεία που το σώμα μας χρειάζεται για να παραμείνει υγιές. Υπάρχουν, όμως κι οι περιπτώσεις όπου μπορεί κάποιο συστατικό μπορεί να λείπει από την καθημερινότητά μας. όπως η πρωτεΐνη, εν προκειμένω, που μας δίνει ενέργεια, “χτίζει” το μυϊκό μας σύστημα κι εξισορροπεί το σάκχαρο του αίματος. Η ποσότητα πρωτεΐνης που μπορεί να απορροφήσει το σώμα μας ημερησίως είναι από 20 έως 30 γραμμάρια. Ο παρακάτω οδηγός συμπτωμάτων μπορεί να μας κατατοπίσει για το αν καταναλώνουμε όση πρωτεΐνη πρέπει.

               01 Παρά τη γυμναστική, η “κοιλίτσα” επιμένει. Χρησιμοποιώντας βάρη στην προπόνηση, οι ίνες των μυών “σπάνε”. Για να γίνει επανόρθωση κι ενδυνάμωση των μυών, είναι απαραίτητο ένα γεύμα με πρωτεΐνη μετά τη γυμναστική, ώστε οι μύες να τροφοδοτηθούν. Σε αντίθετη περίπτωση, χάνουμε μυϊκή μάζα.

               02 Έντονη επιθυμία για γλυκά ή αλμυρά σνακ. Όταν από κάποιο γεύμα λείπει η πρωτεΐνη, νιώθουμε λιγούρες και στρεφόμαστε σε γλυκές και λιπαρές τροφές. Η πρωτεΐνη εμποδίζει αυτές τις λιγούρες και διατηρεί το αίσθημα κορεσμού. Το καλό είναι πως κρέατα όπως η γαλοπούλα, το στήθος κοτόπουλου ή το μοσχαρίσιο φιλέτο είναι εξαιρετικές πηγές άπαχης πρωτεΐνης.

               03 Ξηρό δέρμα που ξεφλουδίζει. Η πρωτεΐνη είναι ένα ουσιαστικό τμήμα της δομής των μαλλιών, του δέρματος και των νυχιών. Αν ξαφνικά το λαμπερό δέρμα έδωσε τη θέση του στην ξηρότητα, τότε μάλλον λείπει η πρωτεΐνη από τη ζωή μας.

               04 Αίσθημα πείνας μόλις μία ώρα μετά από γεύμα. Οι υδατάνθρακες απαιτούν λιγότερο χρόνο πέψης σε σύγκριση με την πρωτεΐνη. Αν, λοιπόν, νιώθουμε πως πάλι πεινάμε (παρά το γεγονός πως φάγαμε πριν από λίγη ώρα), τότε αυτό σημαίνει πως η διατροφή μας είναι ακατάστατη. Για παράδειγμα, ένα μπολ με δημητριακά και γάλα θα αυξήσει το σάκχαρο του αίματος άμεσα, αλλά αυτό θα πέσει επίσης άμεσα. Σύμφωνα με τους διατροφολόγους ο “μαγικός” συνδυασμός είναι 30% λιπαρά, 30% υδατάνθρακες και 40% πρωτεΐνη.

               05 Συνεχές αίσθημα κόπωσης. Η πρωτεΐνη μας προσφέρει ένα αίσθημα εγρήγορσης. Όταν, όμως, νιώθουμε συνεχώς εξαντλημένοι, πιθανώς να παρουσιάζουμε έλλειψη σιδήρου. Τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σιδήρου, όπως η κινόα, τα φασόλια, κι ο μοσχαρίσιος κιμάς είναι κι εξαιρετικές πηγές πρωτεΐνης.

               06 Μαλλιά λεπτά που “σπάνε”. Έχασαν τον πρωτύτερο όγκο τους τα μαλλιά μας; Τότε σίγουρα χρειαζόμαστε περισσότερη πρωτεΐνη στη διατροφή μας. Η απώλεια μαλλιών είναι σύνηθες φαινόμενο διατροφών χαμηλών σε θερμίδες και πρωτεΐνες. Ακόμη κι αν κάποιος ακολουθεί χορτοφαγική δίαιτα, πρέπει οπωσδήποτε να καταναλώνει τροφές φυτικής προέλευσης με τα εννέα απαραίτητα αμινοξέα που το σώμα μας δε μπορεί να παράξει μόνο του.

               07 Χάνουμε βάρος, αλλά εξακολουθούμε να αισθανόμαστε στενά τα ρούχα μας. Παρά την απώλεια κιλών, είναι πιθανό να χάνουμε μύες αντί για λίπος, το οποίο συνήθως συμβαίνει με την αλλαγή των ορμονών ενόσω μεγαλώνουμε. Με την πάροδο του χρόνου, η κατανάλωση πρωτεΐνης είναι ακόμη πιο σημαντική γιατί τότε χάνουμε μυϊκή μάζα.

               08 Μειωμένη διάθεση. Από την πρωτεΐνη προσλαμβάνουμε τα αμινοξέα που έχουν ουσιαστικό ρόλο στην παραγωγή νευροδιαβιβαστών όπως η σεροτονίνη κι η ντοπαμίνη. Χωρίς αυτά τα αμινοξέα, επόμενο είναι να βιώνουμε μεταβολές στη διάθεσή μας, άγχος κι ενίοτε κατάθλιψη.

               09 Συνεχές αίσθημα “φουσκώματος”. Ακόμη κι αν κάποιος αποφεύγει αναψυκτικά και τροφές που προκαλούν φούσκωμα, αν δεν καταναλώνει επαρκείς ποσότητες πρωτεΐνης, πιθανώς να παρατηρηθεί πρήξιμο στα πόδια, την κοιλιά και τους αστραγάλους. Η πρωτεΐνη είναι εκείνη που διατηρεί την ισορροπία των υγρών των κυττάρων στο σώμα.

               10 Αισθανόμαστε άρρωστοι συχνότερα. Η πρωτεΐνη μας εξοπλίζει με τα αντισώματα που χρειάζεται το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Όταν, λοιπόν, βρίσκουμε τον εαυτό μας συχνά θύμα κρυολογήματος, ο συνήθης ύποπτος είναι η έλλειψη πρωτεΐνης. Οι περισσότερες πρωτεϊνούχες τροφές περιέχουν ψευδάργυρο, ο οποίος επίσης βοηθά στην καταπολέμηση λοιμώξεων.              

Λοιπό, πόσο σίγουροι είστε πως τρώτε την πρωτεΐνη που χρειάζεστε;

Πιθανόν να έχετε διαβάσει, πως η μεγάλη κατανάλωση πρωτεΐνης είναι πολύ σημαντική προκειμένου να καταφέρετε να χτίσετε τους μύες και να χάσετε βάρος. Η πρωτεΐνη είναι το δομικό στοιχείο των μυών και βοηθά στην κατασκευή και την επισκευή των ιστών. Επιπλέον, τα μακροθρεπτικά στοιχεία σε συνδυασμό με τα υγιή λίπη, θα κρατήσουν το στομάχι σας γεμάτο μέχρι το επόμενο γεύμα σας.

Αλλά είναι δυνατόν να το παρακάνουμε; Ενώ οι ειδικοί συνιστούν περίπου 50 γραμμάρια μακροθρεπτικών, εάν θέλετε να χτίσετε μυς, τα νούμερα είναι ακόμη υψηλότερα (0,5 έως 0,8 γραμμάρια πρωτεΐνης ανά λίβρα σωματικού βάρους).Έτσι, αν κάποιος ζυγίζει 68 κιλά, θα πρέπει να καταναλώνει περίπου 75-120 γραμμάρια πρωτεΐνης. Παρόλο που κάθε οργανισμός είναι διαφορετικός και κάθε άτομο έχει ποικίλες διατροφικές ανάγκες, το να ξεπερνάμε κατά πολύ τα όρια, θα μπορούσε να έχει συνέπειες.

#1 Εάν καταναλώνετε περισσότερη πρωτεΐνη από ότι χρειάζεται το σώμα σας και ασκείστε καθημερινά, μπορεί να αποθηκευτεί για ενέργεια ανάλογα με το επίπεδο δραστηριότητάς σας. Από την άλλη πλευρά, η περίσσεια πρωτεΐνης μπορεί επίσης να αποθηκευτεί στο σώμα, ως λίπος. Η ιδέα πίσω από αυτό είναι ότι δεν μπορείτε να αποθηκεύσετε επιπλέον αμινοξέα ή πρωτεΐνες επ ‘αόριστον. Έτσι αν καταναλώσετε πάρα πολλές θερμίδες που δεν τις κάψετε με δραστηριότητα, θα πάρετε βάρος.

#2 Για τους περισσότερους ανθρώπους, η κατανάλωση υπερβολικής ποσότητας πρωτεϊνών δεν αποτελεί πρόβλημα για τα νεφρά. Αλλά για εκείνους με μια υπάρχουσα ασθένεια, θα μπορούσε. Όταν το σώμα μας μεταβολίζει την πρωτεΐνη, παράγει αμμωνία, η οποία μετατρέπεται σε μια ένωση που ονομάζεται ουρία. Η ουρία μεταφέρεται στα νεφρά μέσω του αίματος όπου εξαλείφεται στα ούρα. Εάν έχετε πρόβλημα στα νεφρά, μπορεί να μην είναι σε θέση να χειριστεί την αύξηση της ουρίας, η οποία μπορεί να οδηγήσει στην αύξησή της.

#3 Οι ειδικοί εξηγούν πως ενώ οι περισσότεροι υγιείς ενήλικες μπορούν να μεταβολίζουν πρωτεΐνες ακόμη και σε επίπεδα που υπερβαίνουν το συνιστώμενο ημερήσιο όριο, μπορεί να είναι επικίνδυνο για κάποιον με πρόβλημα στο ήπαρ. Σε ένα μη υγιές συκώτι, η κατανάλωση υπερβολικής πρωτεΐνης μπορεί να προκαλέσει συσσώρευση αμμωνίας. Η αμμωνία είναι τοξική και θα συσσωρευτεί αν το σώμα σας δεν μπορεί να επεξεργαστεί την υπερφόρτωση πρωτεΐνης. Η αμμωνία στην κυκλοφορία του αίματος μπορεί να παρουσιαστεί ως απώλεια μνήμης ή σύγχυση.

#4 Μια δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες μπορεί να μην περιέχει φυτικές ίνες, οι οποίες βρίσκονται στα φρούτα, τα λαχανικά και τα δημητριακά ολικής άλεσης. Οι ίνες, όχι μόνο μας κρατούν γεμάτους, αλλά και συνεπείς. Για να το λύσετε αυτό, σιγουρευτείτε ότι συνδυάζετε τη λήψη πρωτεϊνών με λαχανικά και η καθημερινή σας διατροφή περιλαμβάνει αρκετά φρούτα.

Είναι απαραίτητες για τη συνολικά καλή μας υγεία, ωστόσο για διάφορους λόγους υπάρχει πιθανότητα να μην προσλαμβάνουμε την απαραίτητη ποσότητα. Ο λόγος για τις πρωτεΐνες, οι οποίες κάνουν πολλά περισσότερα από το να “χτίζουν μύες”. Κι όταν δεν παίρνουμε τις απαραίτητες πρωτεΐνες μέσω της διατροφής μας, υπάρχουν παρενέργειες.

01 Τα οστά μας είναι πιο επιρρεπή σε ραγίσματα ή/και κατάγματα. Η καλή υγεία των οστών μας δεν εξαρτάται μόνο από την επαρκή πρόσληψη ασβεστίου, αλλά κι από τις πρωτεΐνες που περιλαμβάνονται στη διατροφή μας. Κι αυτό το επιβεβαιώνει μία έρευνα που διεξήγαγε το International Osteoporosis Foundation και που δημοσιεύθηκε μόλις το Μάιο. Οι πρωτεΐνες είναι απαραίτητες για την ομαλή λειτουργία του εγκεφάλου και των υπόλοιπων οργάνων του σώματός μας. Όταν στη διατροφή μας δεν περιλαμβάνεται η αναγκαία ποσότητα πρωτεϊνών, το σώμα παίρνει την ποσότητα που χρειάζεται από άλλες πηγές αποθεμάτων, όπως τα οστά. Αυτό, όμως, μειώνει την πυκνότητα της οστικής μάζας, με αποτέλεσμα σε περίπτωση τραυματισμού να κινδυνεύουμε περισσότερο από ραγίσματα ή και κατάγματα.

02 Τα μαλλιά και τα νύχια μας γίνονται εύθραυστα. Οι πρωτεΐνες είναι μερικές από τις δομικές βάσεις των μαλλιών και των νυχιών μας. Όταν δεν καταναλώνουμε επαρκή ποσότητα πρωτεϊνών, τα νύχια μας γίνονται πιο μαλακά κι άρα σπάνε ευκολότερα, ενώ τα μαλλιά χάνουν τη στιλπνότητα και την πυκνότητά τους. Επίσης, αν η ελλιπής πρόσληψη πρωτεϊνών συνεχιστεί, μετά από μερικούς μήνες παρατηρείται και τριχόπτωση καθώς, για να προφυλάξει τα αποθέματά του σε πρωτεΐνες, το σώμα “βάζει φρένο” στην ανάπτυξη των μαλλιών.

03 Χάνουμε μυϊκό βάρος. Όταν βλέπουμε το νούμερο στη ζυγαριά να ελαττώνεται μετά από μία αυστηρή vegan δίαιτα, καλό είναι να μη βιαστούμε να χαρούμε. Μία διατροφή που υστερεί σε πρωτεΐνες αναγκάζει το σώμα να πάρει την ποσότητα που χρειάζεται από άλλα αποθέματα, όπως τα οστά και τους μύες. Σε αυτήν την περίπτωση το βάρος που χάνεται είναι μυϊκό κι όχι απώλεια περιττού λίπους (το οποίο εξυπακούεται παραμένει) με αποτέλεσμα να αλλάζει όλη η σύνθεση του σώματος, με τις αντίστοιχες συνέπειες, ασφαλώς.

04 Νιώθουμε αδυναμία. Ίσως να μη συμβαίνει από τη μία στιγμή στην άλλη, αλλά όταν δεν καταναλώνουμε την απαραίτητη ποσότητα πρωτεϊνών, σε βάθος χρόνου το αίσθημα κόπωσης είναι πιο έντονο. Εδώ παίζει ρόλο και η μείωση της μυϊκής μάζας που προαναφέραμε, όμως από πρωτεΐνες αποτελείται και η αιμογλοβίνη των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Η αιμογλοβίνη είναι εκείνη που μεταφέρει το οξυγόνο σ’ όλο το σώμα. Μικρότερη ροή οξυγόνου στο σώμα ισοδυναμεί με αδυναμία αλλά και αίσθημα πως μας “κόβεται η ανάσα”.

05 Γινόμαστε πιο ευάλωτοι σε ασθένειες, ακόμη και σε κρυολογήματα. Μέρος των αντισωμάτων που παράγει το ανοσοποιητικό μας σύστημα αποτελείται από πρωτεΐνες. Τα αντισώματα, ως γνωστόν, είναι εκείνα που μας προστατεύουν αντιμετωπίζοντας ιούς και βακτήρια. Η ανεπαρκής πρόσληψη πρωτεϊνών μέσω της διατροφής, όμως, μπορεί να μειώσει την παραγωγή αντισωμάτων και, κατά συνέπεια, το ανοσοποιητικό μας αποδυναμώνεται κι αρρωσταίνουμε πιο συχνά, ακόμη και με “χαζά” κρυώματα.

Η ανεπαρκής πρόσληψη πρωτεϊνών μπορεί να οφείλεται σε μία “αρρύθμιστη” διατροφή, αλλά μπορεί να είναι κι επακόλουθο διαφόρων “τάσεων” όπως η ωμοφαγία και οι αυστηρώς vegan διατροφές*. Αν κι ένας χορτοφάγος που καταναλώνει γαλακτοκομικά κι αυγά μπορεί να παρουσιάσει μικρότερο ρίσκο επιπλοκών, δεν ισχύει το ίδιο για τους “πιστούς” των προαναφερόμενων τάσεων.

i. Πρώτον, γιατί οι φυτικής προέλευσης πρωτεΐνες υστερούν σε σχέση με αυτές που είναι ζωικής προέλευσης – για παράδειγμα, ένα φλιτζάνι αγελαδινού γάλακτος με 1% λιπαρά περιέχει 8,5 γραμμάρια πρωτεϊνών, ενώ η ίδια ποσότητα γάλακτος αμυγδάλου περιέχει μόλις ένα γραμμάριο.

ii. οι πρωτεΐνες φυτικής προέλευσης δεν περιέχουν τουλάχιστον εννέα αμινοξέα που είναι απαραίτητα για την ομαλή λειτουργία το οργανισμού σε σύγκριση με εκείνες που περιέχοντα στο κρέας, τα θαλασσινά και τα αυγά. Και για να δώσω έμφαση στο πόσο αναγκαίες είναι η πρωτεΐνες, σύμφωνα με τους ειδικούς, η ημερήσια ποσότητα πρωτεϊνών που πρέπει να προσλαμβάνουμε (άντρες και γυναίκες) υπολογίζεται με γνώμονα το σωματικό βάρος, καθώς για κάθε κιλό μας χρειαζόμαστε 0,8 γραμμάριο πρωτεϊνών – λόγου χάρη, μία γυναίκα με βάρος 58 κιλών χρειάζεται 46,4 γραμμάρια πρωτεϊνών. Και φυσικά ο αριθμός αυτός αυξάνεται όταν γυμναζόμαστε τακτικά ή γενικότερα όταν κινούμαστε έντονα.

Μπορεί κάποιοι αγαπημένοι celebrities να “πίνουν νερό” στο όνομα διατροφικών τάσεων όπως η vegan, εντούτοις μία σωστή και προσεγμένη διατροφή χαρακτηρίζεται από την επαρκή κάλυψη των αναγκών του σώματος.

*Φυσικά υπάρχουν κι οι κλινικές περιπτώσεις όπου παρατηρείται ανεπάρκεια πρωτεϊνών, όπως η ανορεξία, κάποιες μορφές καρκίνου ή η νόσος του Κρον, αλλά εκεί συνεπάγεται κι η αντίστοιχη ιατρική παρακολούθηση.