εξέλιξη

Η άνοιξη αποτελεί την χρονική περίοδο κατά την οποία οι εκπαιδευτικοί και οι ειδικοί μπορούν να αξιολογήσουν την εξέλιξη των ικανοτήτων των παιδιών σ’ αυτό το ηλικιακό στάδιο  και αφορούν στην προετοιμασία του νηπίου για την Α’ Δημοτικού.  Η είσοδος του παιδιού στην Α’ Δημοτικού σηματοδοτεί το τέλος της νηπιακής ηλικίας. Το παιδί έχει πλέον τα εφόδια να επιδοθεί στη συστηματική εργασία και μάθηση. Έχει αναπτύξει τις γλωσσικές, νοητικές, κινητικές, συναισθηματικές και ψυχοκοινωνικές ικανότητες που συντελούν και αποτελούν την ασφαλή βάση ώστε το παιδί να δεχθεί τη σχολική γνώση.

Είναι ευνόητο ότι η ανάπτυξη ικανοτήτων και δεξιοτήτων επηρεάζεται από την επίδραση δύο παραγόντων –της οικογένειας και της διαπαιδαγωγικής παρέμβασης του νηπιαγωγείου. Η ποιότητα αυτών των επιδράσεων καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την έκταση των ικανοτήτων και δεξιοτήτων του παιδιού. Φυσιογνωμικά τα παιδιά είναι ενήλικες σε μικρογραφία, ψυχοπνευματικά είναι εξελισσόμενα άτομα με ιδιαίτερο τρόπο ζωής. Τα κύρια χαρακτηριστικά τους είναι ότι είναι: ορμητικό, ασταθές, ζηλότυπο, ανταγωνιστικό, πεισματάρικο, δύστροπο, αεικίνητο, εγωκεντρικό κ.ά βιώνοντας τη ζωή τους με έναν ιδιαίτερο τρόπο.

Τα σημεία που αφορούν άμεσα τον τομέα της μαθησιακής ετοιμότητας είναι η ανάπτυξη στον

• Γλωσσικό τομέα
• Ψυχοκινητικό τομέα
• Νοητικό τομέα
• Συναισθηματικό τομέα

 
Γλωσσικός τομέας: Αφορά στην ικανότητα:

• Να ανταλλάσσει μηνύματα με άλλα πρόσωπα, να επιχειρηματολογεί και να διαπραγματεύεται.
• να διακρίνει την πρώτη συλλαβή και σταδιακά τον πρώτο φθόγγο εκφωνούμενης λέξης.  Πχ η λέξη ‘καπέλο’ αρχίζει από τη συλλαβή/κα/ αλλά από τη φωνούλα /κ/
•  να διακρίνει την τελευταία συλλαβή και τον τελευταίο φθόγγο εκφωνούμενης λέξης.Πχ. παγ-άκι/ παγκ-άκι και οι δύο τελειώνουν σε άκι ή ποτήρι / καντήλι και οι δύο τελειώνουν σε -η
• σταδιακά ν’ αναλύει και να συνθέτει τους γλωσσικούς ήχους που απαρτίζουν τις λέξεις. Π.χ μ-ή-λ-ο.
•  ν’ αναγνωρίζει τ’ όνομά του γραμμένο σε καρτέλα ανάμεσα σε άλλες
•  να γράφει τ’ όνομά του και πιθανόν να γράφει ορισμένα γράμματα και αριθμούς
• ν’ ακούει μια μικρή ιστορία και να την αναδιηγείται
•  να συμμετέχει σε διάλογο
•  να κάνει χρήση της γλώσσας για να καθοδηγήσει τη συμπεριφορά του.

Εκείνο όμως που είναι ιδιαίτερα σημαντικό είναι να μη ξεχνάμε ότι το κάθε παιδί επιτυγχάνει ανάλογα με το δικό του ρυθμό, ο οποίος πρέπει να γίνεται απόλυτα σεβαστός.

Συχνά οι γονείς αγχώνονται για να μάθει το παιδί να γράφει και να  διαβάζει πριν περάσει στην επόμενη βαθμίδα για να είναι έτοιμο το παιδί ή να είναι πιο ομαλή η μετάβασή του στην Α΄Δημοτικού. Όταν τα παιδιά έχουν αναπτύξει: 

Τότε είναι έτοιμα να περάσουν στη γραφή και στην ανάγνωση χωρίς να χρειάζεται να μάθουν από το νηπιαγωγείο τα γράμματα, γιατί στόχος είναι να αναπτύξουν τις παραπάνω δεξιότητες.

ΨΥΧΟΚΙΝΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: Αφορά στον έλεγχο της αισθητηριακής ανάπτυξης δηλαδή στην αδρή και λεπτή κινητικότητα. Το παιδί λοιπόν μπορεί:

• να τρέξει με σωστό προσανατολισμό στο χώρο
• να πετάξει τη μπάλα προς ορισμένο στόχο αλλά και να την πιάνει
• να συντονίσει τη κίνηση του χεριού του με το οπτικό ερέθισμα για να μπορέσει να χρωματίσει μέσα σε πλαίσιο έτσι ώστε αργότερα να γράψει πάνω σε γραμμή.
• να κόψει ένα προκαθορισμένο σχέδιο με το ψαλίδι
•  να κρατήσει σωστά το μολύβι
• να τραβήξει μια γραμμή,να ενώσει γραμμές, ν’ ακολουθήσει γραφικές διαδρομές.

 Οι ικανότητες αυτές θα το οδηγήσουν στη σωστή αναπαράσταση των γραμμάτων στο πλαίσιο της σελίδας του τετραδίου και των γραμμών, ενώ με την ενίσχυση της ακουστικής του αντίληψης θα μπορέσει να διακρίνει τους γλωσσικούς ήχους και να κατανοήσει ότι ο γλωσσικός ήχος «σα» αποτελείται από δυο γλωσσικούς ήχους «σ», «α» και να τους αναπαραστήσει γραφικά.

ΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: Αναφέρεται στις ικανότητες μνήμης, συγκέντρωσης προσοχής, κοινής λογικής, πρακτικής κρίσης και λογικομαθηματικής σκέψης.

• Επεξεργάζεται τις πληροφορίες που δέχεται, τις ταξινομεί, κάνει διακρίσεις , ανακαλύπτει κοινά σημεία και ιδιότητες και προχωρεί σε γενικεύσεις ώστε να σχηματίσει έννοιες.
• Αντιλαμβάνεται το χρόνο και συνειδητοποιεί ότι όλες οι δράσεις έχουν χρονική ακολουθία.
• Επιμερίζει το σύνολο που στη δεδομένη στιγμή είναι η λέξη αλλά και το συνθέτουν.
• Αρχίζει να αποκτά νόημα η αιτία με το αποτέλεσμα για μια ενέργεια και έτσι καταλήγει σε συμπεράσματα.
• Η λογικομαθηματική του αντίληψη έχει εξελιχθεί και το οδηγεί σε ταξινομήσεις με βάση κάποια κριτήρια (σχήμα, χρώμα, χρόνο, μέγεθος, ποσότητα), σε ενέργειες σειροθέτησης και ακολουθίες ενεργειών, σε τοπολογικές ιδιότητες και σε συγκρίσεις.

ΣΥΝΑΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ: Αφορά σε στάσεις και συμπεριφορές μέσω των οποίων το παιδί προβάλλει τα αισθήματά του, τα ενδιαφέροντά του, την αυτοεκτίμησή του, τις ανάγκες του και τις διαθέσεις του απέναντι στ’ άλλα πρόσωπα όπως δάσκαλος/α και συμμαθητές.

Αν το παιδί στις επιδιώξεις του για δημιουργική δράση νιώθει ότι επιτυγχάνει  και  αν οι απόπειρές του, τα σχέδια του, οι ιδέες του και οι πράξεις του συναντούν την επιδοκιμασία των γονέων του και των εκπαιδευτικών του, αποκτά την τάση να αναζητά δημιουργικές εμπειρίες και ν’ αναπτύσσει πρωτοβουλίες. Αν όμως οι γονείς προλαμβάνοντας τις αποτυχίες του παιδιού γίνουν υπερπροστατευτικοί, υπερκριτικοί και  απαγορευτικοί τότε το παιδί δεν αναπτύσσει πρωτοβουλίες, γίνεται παθητικό και αναπτύσσει ενοχές για πολλά πράγματα που αποτολμά στην πραγματικότητα ή στη φαντασία του.

Ως γονείς και εκπαιδευτικοί οφείλουμε απέναντι στα παιδιά :

Αν κάποιο παιδί δεν έχει αναπτύξει τις παραπάνω δεξιότητες πλήρως θα ήταν σκόπιμο να αξιολογηθεί από κάποιον ειδικό (ειδικό παιδαγωγό, σχολικό ψυχολόγο, λογοθεραπευτή) έτσι ώστε το παιδί να ενταχθεί ομαλά στην Α΄Δημοτικού και οι γονείς να δεχθούν συμβουλές για την ενδυνάμωση του μαθητή. Το πιο ουσιαστικό όμως είναι ότι “τα παιδιά έχουν δυσκολίες κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής του που όμως βελτιώνονται και δεν έχουν ταμπέλες που δεν αποκολλούνται”!

Σχετικά άρθρα:

–Παιδικό Άγχος και πώς το αντιμετωπίζουμε ως γονείς, από την Έφη Νικολοπούλου

–Τι Σημαίνει Ποιοτικός Χρόνος με το Παιδί μου; από την Έφη Νικολοπούλου

–Τα παιδιά αναζητούν την αυτονομία τους, από την Έφη Νικολοπούλου

Η άνοιξη αποτελεί την χρονική περίοδο κατά την οποία οι εκπαιδευτικοί και οι ειδικοί μπορούν να αξιολογήσουν την εξέλιξη των ικανοτήτων των παιδιών σ’ αυτό το ηλικιακό στάδιο  και αφορούν στην προετοιμασία του νηπίου για την Α’ Δημοτικού.  Η είσοδος του παιδιού στην Α’ Δημοτικού σηματοδοτεί το τέλος της νηπιακής ηλικίας. Το παιδί έχει πλέον τα εφόδια να επιδοθεί στη συστηματική εργασία και μάθηση. Έχει αναπτύξει τις γλωσσικές, νοητικές, κινητικές, συναισθηματικές και ψυχοκοινωνικές ικανότητες που συντελούν και αποτελούν την ασφαλή βάση ώστε το παιδί να δεχθεί τη σχολική γνώση.

Είναι ευνόητο ότι η ανάπτυξη ικανοτήτων και δεξιοτήτων επηρεάζεται από την επίδραση δύο παραγόντων –της οικογένειας και της διαπαιδαγωγικής παρέμβασης του νηπιαγωγείου. Η ποιότητα αυτών των επιδράσεων καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την έκταση των ικανοτήτων και δεξιοτήτων του παιδιού. Φυσιογνωμικά τα παιδιά είναι ενήλικες σε μικρογραφία, ψυχοπνευματικά είναι εξελισσόμενα άτομα με ιδιαίτερο τρόπο ζωής. Τα κύρια χαρακτηριστικά τους είναι ότι είναι: ορμητικό, ασταθές, ζηλότυπο, ανταγωνιστικό, πεισματάρικο, δύστροπο, αεικίνητο, εγωκεντρικό κ.ά βιώνοντας τη ζωή τους με έναν ιδιαίτερο τρόπο.

Τα σημεία που αφορούν άμεσα τον τομέα της μαθησιακής ετοιμότητας είναι η ανάπτυξη στον

• Γλωσσικό τομέα
• Ψυχοκινητικό τομέα
• Νοητικό τομέα
• Συναισθηματικό τομέα

 
Γλωσσικός τομέας: Αφορά στην ικανότητα:

• Να ανταλλάσσει μηνύματα με άλλα πρόσωπα, να επιχειρηματολογεί και να διαπραγματεύεται.
• να διακρίνει την πρώτη συλλαβή και σταδιακά τον πρώτο φθόγγο εκφωνούμενης λέξης.  Πχ η λέξη ‘καπέλο’ αρχίζει από τη συλλαβή/κα/ αλλά από τη φωνούλα /κ/
•  να διακρίνει την τελευταία συλλαβή και τον τελευταίο φθόγγο εκφωνούμενης λέξης.Πχ. παγ-άκι/ παγκ-άκι και οι δύο τελειώνουν σε άκι ή ποτήρι / καντήλι και οι δύο τελειώνουν σε -η
• σταδιακά ν’ αναλύει και να συνθέτει τους γλωσσικούς ήχους που απαρτίζουν τις λέξεις. Π.χ μ-ή-λ-ο.
•  ν’ αναγνωρίζει τ’ όνομά του γραμμένο σε καρτέλα ανάμεσα σε άλλες
•  να γράφει τ’ όνομά του και πιθανόν να γράφει ορισμένα γράμματα και αριθμούς
• ν’ ακούει μια μικρή ιστορία και να την αναδιηγείται
•  να συμμετέχει σε διάλογο
•  να κάνει χρήση της γλώσσας για να καθοδηγήσει τη συμπεριφορά του.

Εκείνο όμως που είναι ιδιαίτερα σημαντικό είναι να μη ξεχνάμε ότι το κάθε παιδί επιτυγχάνει ανάλογα με το δικό του ρυθμό, ο οποίος πρέπει να γίνεται απόλυτα σεβαστός.

Συχνά οι γονείς αγχώνονται για να μάθει το παιδί να γράφει και να  διαβάζει πριν περάσει στην επόμενη βαθμίδα για να είναι έτοιμο το παιδί ή να είναι πιο ομαλή η μετάβασή του στην Α΄Δημοτικού. Όταν τα παιδιά έχουν αναπτύξει: 

Τότε είναι έτοιμα να περάσουν στη γραφή και στην ανάγνωση χωρίς να χρειάζεται να μάθουν από το νηπιαγωγείο τα γράμματα, γιατί στόχος είναι να αναπτύξουν τις παραπάνω δεξιότητες.

ΨΥΧΟΚΙΝΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: Αφορά στον έλεγχο της αισθητηριακής ανάπτυξης δηλαδή στην αδρή και λεπτή κινητικότητα. Το παιδί λοιπόν μπορεί:

• να τρέξει με σωστό προσανατολισμό στο χώρο
• να πετάξει τη μπάλα προς ορισμένο στόχο αλλά και να την πιάνει
• να συντονίσει τη κίνηση του χεριού του με το οπτικό ερέθισμα για να μπορέσει να χρωματίσει μέσα σε πλαίσιο έτσι ώστε αργότερα να γράψει πάνω σε γραμμή.
• να κόψει ένα προκαθορισμένο σχέδιο με το ψαλίδι
•  να κρατήσει σωστά το μολύβι
• να τραβήξει μια γραμμή,να ενώσει γραμμές, ν’ ακολουθήσει γραφικές διαδρομές.

 Οι ικανότητες αυτές θα το οδηγήσουν στη σωστή αναπαράσταση των γραμμάτων στο πλαίσιο της σελίδας του τετραδίου και των γραμμών, ενώ με την ενίσχυση της ακουστικής του αντίληψης θα μπορέσει να διακρίνει τους γλωσσικούς ήχους και να κατανοήσει ότι ο γλωσσικός ήχος «σα» αποτελείται από δυο γλωσσικούς ήχους «σ», «α» και να τους αναπαραστήσει γραφικά.

ΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: Αναφέρεται στις ικανότητες μνήμης, συγκέντρωσης προσοχής, κοινής λογικής, πρακτικής κρίσης και λογικομαθηματικής σκέψης.

• Επεξεργάζεται τις πληροφορίες που δέχεται, τις ταξινομεί, κάνει διακρίσεις , ανακαλύπτει κοινά σημεία και ιδιότητες και προχωρεί σε γενικεύσεις ώστε να σχηματίσει έννοιες.
• Αντιλαμβάνεται το χρόνο και συνειδητοποιεί ότι όλες οι δράσεις έχουν χρονική ακολουθία.
• Επιμερίζει το σύνολο που στη δεδομένη στιγμή είναι η λέξη αλλά και το συνθέτουν.
• Αρχίζει να αποκτά νόημα η αιτία με το αποτέλεσμα για μια ενέργεια και έτσι καταλήγει σε συμπεράσματα.
• Η λογικομαθηματική του αντίληψη έχει εξελιχθεί και το οδηγεί σε ταξινομήσεις με βάση κάποια κριτήρια (σχήμα, χρώμα, χρόνο, μέγεθος, ποσότητα), σε ενέργειες σειροθέτησης και ακολουθίες ενεργειών, σε τοπολογικές ιδιότητες και σε συγκρίσεις.

ΣΥΝΑΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ: Αφορά σε στάσεις και συμπεριφορές μέσω των οποίων το παιδί προβάλλει τα αισθήματά του, τα ενδιαφέροντά του, την αυτοεκτίμησή του, τις ανάγκες του και τις διαθέσεις του απέναντι στ’ άλλα πρόσωπα όπως δάσκαλος/α και συμμαθητές.

Αν το παιδί στις επιδιώξεις του για δημιουργική δράση νιώθει ότι επιτυγχάνει  και  αν οι απόπειρές του, τα σχέδια του, οι ιδέες του και οι πράξεις του συναντούν την επιδοκιμασία των γονέων του και των εκπαιδευτικών του, αποκτά την τάση να αναζητά δημιουργικές εμπειρίες και ν’ αναπτύσσει πρωτοβουλίες. Αν όμως οι γονείς προλαμβάνοντας τις αποτυχίες του παιδιού γίνουν υπερπροστατευτικοί, υπερκριτικοί και  απαγορευτικοί τότε το παιδί δεν αναπτύσσει πρωτοβουλίες, γίνεται παθητικό και αναπτύσσει ενοχές για πολλά πράγματα που αποτολμά στην πραγματικότητα ή στη φαντασία του.

Ως γονείς και εκπαιδευτικοί οφείλουμε απέναντι στα παιδιά :

Αν κάποιο παιδί δεν έχει αναπτύξει τις παραπάνω δεξιότητες πλήρως θα ήταν σκόπιμο να αξιολογηθεί από κάποιον ειδικό (ειδικό παιδαγωγό, σχολικό ψυχολόγο, λογοθεραπευτή) έτσι ώστε το παιδί να ενταχθεί ομαλά στην Α΄Δημοτικού και οι γονείς να δεχθούν συμβουλές για την ενδυνάμωση του μαθητή. Το πιο ουσιαστικό όμως είναι ότι “τα παιδιά έχουν δυσκολίες κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής του που όμως βελτιώνονται και δεν έχουν ταμπέλες που δεν αποκολλούνται”!

Σχετικά άρθρα:

–Παιδικό Άγχος και πώς το αντιμετωπίζουμε ως γονείς, από την Έφη Νικολοπούλου

–Τι Σημαίνει Ποιοτικός Χρόνος με το Παιδί μου; από την Έφη Νικολοπούλου

–Τα παιδιά αναζητούν την αυτονομία τους, από την Έφη Νικολοπούλου